Najnowszy katalog dotyczący monet polskich okresu międzywojennego autorstwa uznanego w polskim środowisku numizmatycznym - Janusza Parchimowicza.

Katalog monet II RP:

• 368 stron wydanych w kolorze na papierze kredowym
• przejrzysty układ, piękne, albumowe wydanie
• świetnej jakości materiał fotograficzny - ponad 1000 kolorowych fotografii
• wspaniałe zdjęcia dokumentujące dorobek numizmatyczny przedwojennej Polski
  
• 75 nowo odkrytych monet
• niepublikowane dotychczas dokumenty
• nieznane stemple odnalezione w gabinecie Mennicy Polskiej S.A.
• Historia Mennicy Polskiej

Objętość: 368 stron
Format: 20,5 x 26,6 cm
Oprawa: twarda

We wrześniu 1939 r. podczas intensywnych bombardowań warszawskiej Pragi, Mennica Państwowa mająca od 1924 r. swoją siedzibę przy ul. Markowskiej 18, została częściowo zniszczona.

Według oficjalnych niemieckich danych po raz pierwszy ucierpiały wówczas zbiory numizmatyczne Mennicy, które przed wrześniem 1939 r. liczyły ok. 26.000 eksponatów.

Po kapitulacji Warszawy i utworzeniu przez Niemców Generalnego Gubernatorstwa Mennica otrzymała oficjalną niemiecką nazwę: STAATLICHE MÜNZE DES GENERALGOUVERNEMENTS, choć na budynku długi jeszcze czas pozostawała tablica z polskim napisem: MENNICA PAŃSTWOWA.

Niemcy utrzymali całą polską dyrekcję i załogę, które musiały pracować pod kierunkiem niemieckich komisarzy, rezydujących w Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych przy ul. Sanguszki.

Obie dawne, polskie instytucje pracowały podczas okupacji pod jednym niemieckim zarządem. Uszkodzone budynki Mennicy zostały w I kwartale 1940 r. odbudowane, tak, iż w drugiej połowie tego roku Mennica mogła uruchomić produkcję.

W latach 1941–1944 Mennica biła na rachunek okupanta monety z cynku o nominałach 1, 5, 10 i 20 groszy, dawnymi stemplami z lat 1923 i 1939, a więc z Orłem polskim i napisem Rzeczpospolita Polska.

Ogółem wybito 131.433.000 szt. monet o wartości nominalnej 13.327.790 zł, zużywając do ich produkcji 271 ton cynku. Ponadto w okresie okupacji Mennica wykonywała pieczęcie metalowe ze swastyką dla niemieckich władz i urzędów w Generalnym Gubernatorstwie.

Konspiracyjnie wykonywano też wg przedwojennych wzorów pieczęcie urzędów polskich przeznaczone dla władz Polski podziemnej w celu legalizacji dokumentów.

„W okresie okupacji – wg relacji Władysława Terleckiego – działy się w Mennicy rzeczy różne, z których większość niestety na zawsze zostanie okryta tajemnicą”. Pracę w konspiracji kilku pracowników Mennicy przypłaciło życiem i zesłaniem do obozów koncentracyjnych.

W pierwszej połowie 1940 r. Niemcy skonfiskowali i wywieźli do Niemiec zbiory numizmatyczne Mennicy. Z dużej kolekcji, zgromadzonej w okresie międzywojennym, ocalało jedynie około 10% najcenniejszych eksponatów, które dzięki odwadze pracowników Mennicy – kustosza Władysława Terleckiego i Mieczysławy Kizewetter udało się uratować i wynieść z Mennicy.

Dalej transportem zbioru w małych paczkach zajmowała się 67 Warszawska Drużyna Harcerek, wędrując z nim po Warszawie z miejsca na miejsce.

Ostatecznie uratowane zbiory zostały zakopane na posesji przy ul. Byczyńskiej 7 na  Grochowie, pod opieką mieszkającej tam Anny Szemiothowej, Kustosza Gabinetu Numizmatycznego Muzeum Narodowego w Warszawie.

Ocalałe od rabunku okupanta eksponaty wydobył z ukrycia w 1946 r. kustosz Władysław Terlecki, pełniący od sierpnia 1946 r. obowiązki Dyrektora Mennicy. Zbiory uratowane przez Niego z wielką odwagą i narażeniem życia Ministerstwo Skarbu przekazało do Muzeum Narodowego.

Mennica przez cały okres okupacji używała swego przedwojennego znaku – herbu Kościesza. Jest on umieszczony na plakietce zdobiącej pudełko oraz w narożach awersu i rewersu klipy.

Na awersie i rewersie klipy umieszczony jest wizerunek dukata z 1766 r., emitowanego przez Stanisława Augusta Poniatowskiego, założyciela Mennicy, w roku jej otwarcia. Jest to wizerunek monety uratowanej od rabunku okupanta przez Władysława Terleckiego.

Okupacja niemiecka przyniosła ze sobą nie tylko unicestwienie zbiorów numizmatycznych Mennicy, ale i samego zakładu. Mennica podzieliła los stolicy i 12 września 1944 r., na dwa dni przed wejściem wojsk radzieckich na Pragę, została wysadzona w powietrze przez wycofujące się wojska niemieckie.

Koncepcję merytoryczną i projekt graficzny klipy oraz okucia na pudełko opracował Tomasz Bylicki, kustosz Gabinetu Numizmatycznego Mennicy w latach 1992–2002, którego w arkana numizmatyki i dzieje Mennicy wprowadzał, jako licealistę, Władysław Terlecki około 1965 r.

Modele gipsowe klipy oraz okucia na pudełko wykonała Anna Beata Wątróbska-Wdowiarska, rzeźbiarka i medalierka, absolwentka warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych (1987), laureatka krajowych i międzynarodowych konkursów medalierskich. Sygnatury projektanta i medalierki znajdują się na awersie klipy.

Klipę wybiła w styczniu 2010 r. Mennica Polska S.A., kontynuatorka tradycji mennicy stanisławowskiej oraz Mennicy Państwowej, dla upamiętnienia działalności Mennicy w latach wojny i okupacji niemieckiej 1939–1944, oddania hołdu pracownikom pomordowanym i zamęczonym za Polskę w kaźniach hitlerowskich oraz w celu uczczenia brawurowej akcji ratowania zbiorów numizmatycznych przez kustosza Władysława Terleckiego, w 70. rocznicę jej przeprowadzenia.

źródło: Mennica Polska, autor: Tomasz Bylicki