Ferdynand Ossendowski
Urodził się pod Witebskiem, na dalekich kresach przedrozbiorowej
Rzeczypospolitej. Wychowywał się i kształcił w zaborze rosyjskim,
studiował także na Sorbonie.
Stał się jednym z najbardziej znanych na świecie Polaków w
XX stuleciu.
monety
i akcesoria numizmatyczne
To postać niezwykle barwna i otoczona legendą. Kilka
fragmentów jego biografii - tajemniczych do dzisiaj - budzi
zainteresowanie współczesnych autorów (zwłaszcza
książki Witolda S. Michałowskiego).
Ossendowski był przede wszystkim podróżnikiem i badaczem
mało znanych regionów świata oraz pisarzem
podróżniczym, zaliczanym w dwudziestoleciu międzywojennym do
światowej czołówki twórców tego typu
prozy.
Wiele jego utworów
wspomnieniowo-podróżniczych zyskało międzynarodowe uznanie i
zostało przetłumaczonych na języki obce, np.
Cień ponurego wschodu (1923),
Przez kraj ludzi, zwierząt i
bogów (Konno przez Azję Centralną) z 1923 r.,
Od szczytu do otchłani (1925).
W wielu krajach bestsellerami były jego dzieła reprezentujące inne
gatunki literackie: biografia Lenin z 1930 r. (zakazana w krajach
komunistycznych, będąca przyczyną niszczenia pamięci o nim w PRL-u),
utwory fabularne dla dzieci i młodzieży - np.
Życie i przygody małpki
(Pamiętnik szympansiczki „Kaśki”) z
1929 r.,
powieści Orlica
(1925) i
Sokół pustyni (1928).
www.numizmatyczny.pl
Pod koniec dwudziestolecia międzywojennego Ossendowski stał się
najczęściej tłumaczonym pisarzem polskim z ówcześnie
żyjących (a w ogóle ustępował tylko Sienkiewiczowi). Jego
prace naukowe z zakresu geografii i chemii oraz utwory
podróżnicze przetłumaczono na 20 języków w około
150 wydaniach.
Podstawą jego napisanych z talentem książek reportażowych i fabularnych
były liczne podróże, odbywane od czasów
studiów w Petersburgu pod koniec XIX w. Najwcześniej poznał
z autopsji odległe regiony imperium rosyjskiego: Ałtaj, Kaukaz, okolice
Bajkału, limany Dniestru. Potem podróżował po Syberii i
rosyjskim Dalekim Wschodzie.
W czasie wojny domowej w byłym imperium carskim przemierzył także
Mandżurię i Mongolię, następnie przez Japonię udał się do USA. Po
powrocie do Polski w 1922 r.
nadal odbywał podróże o charakterze badawczym i literackim:
kilkakrotnie po Europie Zachodniej, do Afryki Północnej
(1923) i Zachodniej (1925–26) oraz na Bliski
Wschód (1932–33).
Ossendowski prowadził prace naukowe (w Centralnym Laboratorium
Technicznym w Harbinie, Instytucie Technicznym w Tomsku, Rosyjskim
Towarzystwie Geograficznym), był także wykładowcą akademickim, m.in. na
Politechnice w Omsku oraz na uczelniach warszawskich (Polska Wolna
Wszechnica, Szkoła Sztabu Generalnego, Wyższa Szkoła Handlowa, Szkoła
Nauk Politycznych, Wyższa Szkoła Dziennikarska).
Był również aktywny w życiu społecznym i politycznym. Za
działalność rewolucyjną w Harbinie w 1905 r. został skazany na
półtora roku twierdzy. W latach 1919-20 pełnił funkcję
doradcy w kontrrewolucyjnej armii admirała Aleksandra Kołczaka,
następnie był doradcą barona Romana Ungerna von Sternberga,
dowódcy Białej Gwardii, który w 1921 r. ogłosił
się chanem Mongolii.
W Polsce Ossendowski był konsultantem przy Ministerstwie Spraw
Wojskowych oraz Ministerstwie Przemysłu i Handlu, wiceprezesem
Polskiego Klubu Turystycznego i prezesem
Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy.
Działał także w All Peoples’ Association, międzynarodowej
organizacji o charakterze pacyfistycznym, a w czasie okupacji
hitlerowskiej w konspiracji jako członek Stronnictwa Narodowego.
Ten podróżnik, badacz i pisarz był wszechstronny i
produktywnie twórczy. W opracowanym w Polskiej Akademii Nauk
słowniku Współcześni polscy pisarze… w haśle
poświęconym Ossendowskiemu opisano ponad 90 książek jego autorstwa.
Był mistrzem literatury popularnej, często wykorzystywał w swojej
twórczości elementy sensacyjne i egzotyczne. Jednak nie
przeszkodziło to Polskiej Akademii Literatury w przyznaniu
Ossendowskiemu w 1936 r. Złotego Wawrzynu za zasługi w dziedzinie
literatury podróżniczej.
autor: prof. dr hab.
Krzysztof Dybciak, źródło: folder emisyjny
