2 zł, Miasta w Polsce - Gorlice, 2010

Numizmatyczna podróż przez najpiękniejsze miasta w Polsce.

Leżące na pograniczu polsko-słowackim w województwie małopolskim Gorlice słyną głównie z odkrycia bogatych złóż ropy naftowej.

Dzięki badaniom Ignacego Łukaszewicza - aptekarza, wynalazcy i przedsiębiorcy - w Gorlicach zabłysła pierwsza na świecie uliczna lampa naftowa.

Właśnie ta lampa - obok wizerunku naftowego szybu wydobywczego - została uwieczniona na rewersie nowej monety.

Oba elementy zostały umieszczone na tle panoramy miasta ukazującej Bazylikę Narodzenia Najświętszej Marii Panny.

Awers monety przedstawia symbol orła ustanowiony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej oraz nominał monety.

Rewers monety zaprojektowała Roussanka Nowakowska, a awers Ewa Tyc-Karpińska.

Jako kolejna moneta obiegowa z nowej serii "Miasta w Polsce" zostanie wyemitowana moneta uwieczniająca Miechów.

W ramach tej ciekawej serii do końca 2010 roku NBP zaplanował emisję następujących monet:

Częstochowa, Jędrzejów, Trzebnica, Trzemeszno, Warszawa - Stare Miasto, Kalwaria Zebrzydowska, Gorlice, Miechów, Katowice.

2 zł, Miasta w Polsce - Jędrzejów - Klasztor Cystersów, 2009

Moneta obiegowa z nordyckiego złota,
która uwiecznia Jędrzejów - druga z serii "Miasta w Polsce"

Nowa seria okolicznościowych monet obiegowych "Miasta w Polsce" składa się z cykli tematycznych. Pierwszym z nich są miasta ze słynnymi klasztorami (m.in. Jędrzejów, Częstochowa, Trzebinia).

„Miasta w Polsce” to nieformalna kontynuacja serii "Historyczne miasta w Polsce", którą NBP wyemitował w latach 2005-2008. Na serię składały się 32 dwuzłotowe monety obiegowe ze stopu Nordic Gold, które ukazywały się w cyklu miesięcznym. Cała seria cieszyła się ogromną popularnością wśród kolekcjonerów, którzy ocenili ją jako bardzo udaną.

*****

Gorlice to zatopione w zieleni Beskidu Niskiego miasto na pograniczu polsko-słowackim w województwie małopolskim.

Jako stolica powiatu łączy w sobie funkcje turystycznego i gospodarczego centrum regionu.

Gorlice w swej ponad sześciowiekowej historii przeżywały wzloty i upadki - były niszczone przez wojny i pożary, ale doświadczały też szybkiego wzrostu gospodarczego m.in. za sprawą złóż ropy naftowej.

Miasto założył około 1355 r. Dersław I Karwacjan. O szybkim rozwoju Gorlic jako ośrodka rzemieślniczo-handlowego zadecydowało położenie na starym węgierskim trakcie handlowym oraz posiadany przywilej urządzania cotygodniowych targów i dwóch jarmarków rocznie.

Od założenia Gorlic aż do poł. XIX w. teren, w skład którego wchodziło miasto oraz cztery okoliczne wsie nazywany był "Dominium Gorlice" - Państwo Gorlickie.

Wiek XVII przyniósł Gorlicom ważne wydarzenia. W 1617 r. miasto będące silnym ośrodkiem reformacji stało się areną głośnego sporu pomiędzy kalwinami i arianami.

W czasie potopu szwedzkiego, 2 maja 1657 r., zostało doszczętnie spalone przez wojska szwedzko-siedmiogrodzkie.

Dziś o tamtych wydarzeniach przypomina kapliczka z 1664 r. przy ul. Krętej, ufundowana przez jednego z mieszczan jako wotum wdzięczności za ocalenie z pożogi w 1657 r.

Rok 1915 doświadczył miasto skutkami jednej z największych operacji militarnych I wojny światowej na froncie wschodnim. W bitwie pod Gorlicami 2 maja 1915 r. zginęło ponad 20 tys. żołnierzy, ok. 90% budynków uległo zniszczeniu, a mieszkańcy zostali zdziesiątkowani.

Niemymi świadkami tych wydarzeń są rozsiane po Beskidzie Niskim cmentarze wojskowe - na terenie Gorlic jest ich sześć.

Wieki XIX i XX przyniosły szybki rozwój miasta i regionu za sprawą odkrycia bogatych złóż ropy naftowej, którą nie bez racji nazywano "światłem z ziemi", "czarnym złotem".

Zapotrzebowanie na ropę rosło z upływem lat, powstawały więc pierwsze prymitywne studnie ropne, kopanki i szyby.

Już w 1852 r. w Siarach koło Gorlic, w tzw. Pustym Lesie książę Stanisław Jabłonowski założył pierwszą na Podkarpaciu kopalnię ropy o znaczeniu przemysłowym.

Odkrycie złóż ropy naftowej skłoniło do przyjazdu do Gorlic Ignacego Łukasiewicza (1822-1882) - aptekarza, wynalazcę i przedsiębiorcę naftowego uznawanego za twórcę polskiego przemysłu naftowego.

To właśnie on, wraz z Janem Zehem, podczas badań prowadzonych we Lwowie uzyskał z ropy naftę.

W Gorlicach skonstruował uliczną lampę naftową, która w 1854 r. po raz pierwszy na świecie zapłonęła przy skrzyżowaniu ulic w dzielnicy Zawodzie. Miejsce to upamiętnia kapliczka z figurą Chrystusa Frasobliwego.

Po czteroletnim pobycie I. Łukasiewicza w Gorlicach pozostały liczne pamiątki, m.in. w budynku ratusza, gdzie niegdyś mieściła się dzierżawiona przez niego apteka, oraz w Muzeum Regionalnym PTTK przy ul. Wąskiej.

Rozwój przemysłu naftowego przyciągał do Gorlic także zagranicznych przedsiębiorców. Jednym z nich był William Henry Mac Garvey - kanadyjski przemysłowiec i wynalazca, który w 1883 r. wybudował Rafinerię Nafty w Gliniku Mariampolskim (dzielnica Gorlic), a z austriackim bankierem Johanem Bergheimem założył Warsztat Mechaniczny - późniejszą Fabrykę Maszyn "Glinik".

Przez ponad 120 lat oba te zakłady w znacznym stopniu wpływały na rozwój Gorlic, dając zatrudnienie mieszkańcom i zmieniając oblicze miasta.

Także rodzimi naftowcy położyli wielkie zasługi dla rozwoju tej ziemi.

Są wśród nich postaci znane na polskiej arenie politycznej XIX i XX wieku: Wojciech Biechoński - minister w Rządzie Narodowym, burmistrz Gorlic; Aleksander Skrzyński - minister spraw zagranicznych i premier II Rzeczypospolitej w latach 1925-1926; Władysław Długosz - minister w rządzie wiedeńskim, odkrywca wielkich złóż ropy w Borysławiu.

Oni ukochali gorlicką ziemię i ukryte w niej "czarne złoto".

Dziś gorliczanie pielęgnują pamięć o nich i gorlickim zagłębiu naftowym. Wyrazem tego jest utworzenie Karpacko-Galicyjskiego Szlaku Naftowego, na którym znalazły się m.in. skansen naftowy w Gorlicach przy ul. Lipowej oraz istniejące od ponad 30 lat Muzeum Przemysłu Naftowego i Etnografii w Libuszy koło Gorlic.

A wszystko po to, by ocalić od zapomnienia skarb gorlickiej ziemi, by potomni wiedzieli, czemu krajobraz jest tu usiany masztami, trójnogami i kiwonami.

Jolanta Hajduk - Urząd Miejski w Gorlicach

Źródło: NBP