Powaga i dostojeństwo kraju zależały kiedyś od tego, czy miał on rangę królestwa.

Przyznanie prawa do korony oznaczało uznanie suwerenności, podniesienie do rzędu krajów koronnych i włączenie władcy w orbitę dworów królewskich (jako monarchy chrześcijańskiego), funkcjonujących w przestrzeni polityczno-kulturowej, której prawno-sakralne granice w Europie określali papieże i cesarze.

Atrybutami godności królewskiej były insygnia władzy i ich wyobrażenia na monetach, pieczęciach, herbach, w tym zwłaszcza pierwsza spośród nich - korona.

Wokół tego symbolu skupiali się poddani, on też reprezentował majestat państwa na zewnątrz.

Wyrazem tego były określenia: „Korona św. Ludwika” - stosowane w odniesieniu do Królestwa Francji - „Korona św. Wacława” - określające Królestwo Czech, Moraw, Łużyc i Śląska - „Korona św. Stefana” - oznaczające Królestwo Węgier - i Korona Królestwa Polskiego (Corona Regni Poloniae) - od XIV wieku pełna urzędowa nazwa naszego państwa.

Polska za sprawą Bolesława Chrobrego już w 1025 roku znalazła się w symbolicznej rodzinie królestw Europy.

Przez stulecia kultywowały one i rozbudowywały rytuały oraz wprowadzały związane z nimi przedmioty wyróżniające koronowanych, legitymizujące ich władzę i prawa, takie jak: korona, berło, jabłko, miecz, naramienniki, pierścień.

Nie były one własnością władcy, lecz należały do państwa. Wykonywano je z najwyższą wirtuozerią, z rzadkich i trudno dostępnych materiałów, gdyż obok ich sakralnego, magicznego, historycznego, czy alegorycznego znaczenia, istotna była też ich drogocenność.

Wartość materialna klejnotów, przekładająca się na ich spektakularny splendor, była nośnikiem bogactwa, dobrobytu państwa i niejednokrotnie wyznacznikiem poziomu kulturowego.

Polskie insygnia królewskie prezentowały się niezwykle okazale.

Skarbiec królewski zapełniały przedmioty o najwyższej materialnej i artystycznej randze, gromadzone ku pospolitej potrzebie, ku ozdobie potężnej i potrzebnej - jak napisał w swym testamencie król Zygmunt August.

Wśród pięciu szczerozłotych koron zdobionych szafirami, rubinami, szmaragdami, perłami, znajdowała się ta najważniejsza, korona koronacyjna zwana Koroną Chrobrego. Królowie mieli ją tylko raz na głowie, podczas obrzędu koronacji.

Do najważniejszych precjozów skarbca należały również: korona koronacyjna królowych i korona służąca do przyjmowania hołdów. Dwie pozostałe używane były do innych funkcji pełnionych przez monarchów. Komplety z koronami stanowiły berła i jabłka.

Ponadto w skarbcu przechowywano cztery miecze, pierścień koronacyjny, łańcuchy i oraz inne cenne regalia i klejnoty wykorzystywane w ceremoniale królewskim.

Przedmioty te w większości zostały niestety zagrabione w 1795 roku przez Prusaków okupujących Kraków i prawie wszystkie zniszczone. Wiedzę na ich temat czerpiemy ze źródeł pisanych i XVIII wiecznej ikonografii.

Wybiórczo, poza skarbcem zachowały się nieliczne królewskie insygnia i stroje pochodzące z różnych epok, w tym komplet insygniów króla i królowej z koronacji Augusta III, która odbyła się w 1734 roku.

Wobec niewielkiej ilości dochowanych do dziś regaliów, wyjątkowego znaczenia nabierają wizerunki królewskie. A zwłaszcza majestatyczne wyobrażenia władców na tumbach grobowych z katedry wawelskiej.

Ukazane z królewskim splendorem, odkute w kamieniu insygnia na wieczność demonstrują dostojeństwo monarchy, wielkość kraju i wspaniałość naszej historii.

Dr Ewa Letkiewicz, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie