Sklep internetowy: www.numizmatyczny.pl
2 zł, 15-lecie orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, 2001
previous next contents

numizmatyka

Moneta obiegowa Nordic Gold wyemitowana przez NBP z okazji 15-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, który stanowi formalną gwarancję praworządności w Polsce.

Moneta obiegowa 2 zł, 15-lecie orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, 2001

Nominał: 2 zł
Metal: stop CuAl5Zn5Sn1
Stempel: zwykły
Średnica: 27,00 mm
Waga: 8,15 g
Wielkość emisji: 500.000 szt.
Data emisji monety: 18.04.2001 r.

Moneta obiegowa NG upamiętniająca 15 rocznicę orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego.

Awers monety: Wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej, po bokach orła oznaczenie roku emisji: 2001, pod orłem napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA poprzedzony oraz zakończony sześcioma perełkami. Pod lewą łapą orła znak mennicy: MW.

Rewers monety: W centralnej części stylizowany wizerunek głowy orła w koronie. Na jego tle stylizowane wizerunki wagi i kart papieru. Wokół napis: TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY 15-LECIE ORZECZNICTWA.

Na boku ośmiokrotnie powtórzony napis: NBP, co drugi odwrócony o 180 stopni, rozdzielony gwiazdkami.

Projektant awersu monety:
Ewa Tyc-Karpińska
Projektant rewersu monety: Andrzej Nowakowski

Trybunał Konstytucyjny organ sądownictwa konstytucyjnego w Polsce, znany także w ustrojach innych państw. Jego podstawowym zadaniem jest kontrolowanie zgodności norm prawnych niższego rzędu (rangi ustawowej lub podustawowej) z normami prawnymi wyższego rzędu, przede wszystkim z Konstytucją i niektórymi umowami międzynarodowymi (tzw. "sąd nad prawem").

Historia

W Polsce Trybunał Konstytucyjny ustanowiono ustawą z dnia 26 marca 1982 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 11, poz. 83), a powołano do życia - po trzech latach ostrych sporów - ustawą z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 22, poz. 98, z późn. zm.). Działalność orzeczniczą rozpoczął w 1986 roku.

Pozycja i kompetencje Trybunału były ograniczone. Orzeczenia o niekonstytucyjności ustaw nie były ostateczne i mogły zostać odrzucone uchwałą Sejmu podjętą większością 2/3 głosów (w praktyce zdarzało się, że nie poddawano tych orzeczeń pod głosowanie, co wprowadzało sui generis stan zawieszenia), a uchwały w sprawie powszechnie obowiązującej wykładni ustaw mogła podejmować tylko Rada Państwa.

Pomimo wspomnianych ograniczeń Trybunałowi udało się wypracować niezależność oraz rozwinąć samodzielne i interesujące orzecznictwo (m.in. klauzule demokratycznego państwa prawnego, równości wobec prawa, niedziałania prawa wstecz).

Po przemianach politycznych 1989 roku pozycja Trybunału Konstytucyjnego uległa wzmocnieniu: uzyskał on prawo (po zniesionej Radzie Państwa) do ustalania powszechnie obowiązującej wykładni ustaw. Niemniej jednak utrzymano możliwość odrzucania przez Sejm większością 2/3 głosów orzeczeń o niekonstytucyjności ustaw (w przeciwieństwie do lat osiemdziesiątych uzyskanie takiej większości w następnej dekadzie nie było jednak proste). Do czasu uchwalenia nowej ustawy zasadniczej w 1997 roku, Trybunał musiał dostosować dawne przepisy konstytucyjne do nowych realiów ustrojowych, politycznych i społecznych.

20 października 1993 roku Trybunał podjął uchwałę w sprawie wykładni art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym, sygn. akt W 6/93 (Dz. U. Nr 105, poz. 481), w której stwierdził, iż:
* Sejm ma obowiązek rozpatrzenia orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności ustawy z Konstytucją nie później niż w okresie sześciu miesięcy od dnia przedstawienia orzeczenia Sejmowi przez Prezesa Trybunału Konstytucyjnego,
* w przypadku uznania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego za zasadne Sejm powinien dokonać odpowiednich zmian w ustawie objętej orzeczeniem bądź uchylić ją w części lub w całości w terminie określonym w art. 7 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, oraz
* orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności ustawy z Konstytucją, które nie zostało rozpatrzone przez Sejm w terminie sześciu miesięcy od dnia przedstawienia Sejmowi orzeczenia przez Prezesa Trybunału Konstytucyjnego, ma (zachowuje) moc obowiązującą i powoduje uchylenie ustawy z dniem ogłoszenia w Dzienniku Ustaw obwieszczenia Prezesa Trybunału Konstytucyjnego o utracie mocy obowiązującej ustawy.

Rozwiązania wzmacniające pozycję Trybunału wprowadziła Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. oraz ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z późn. zm.).

Pozycja ustrojowa

Trybunał Konstytucyjny jest odrębnym od sądów, samodzielnym organem konstytucyjnym państwa. Składa się z 15 sędziów, wybieranych przez Sejm na indywidualną 9-letnią kadencję. Sędzią Trybunału może zostać osoba posiadająca kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego Sądu Najwyższego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego (m.in. warunek co najmniej 10-letniego stażu pracy na stanowisku sędziego lub prokuratora albo wykonywania przez co najmniej 10 lat zawodu adwokata, radcy prawnego lub notariusza). Niezależność Trybunału zapewnia przede wszystkim zakaz wybierania sędziego na kolejną kadencję oraz nieusuwalność ze stanowiska w trakcie kadencji. Prezesa i Wiceprezesa Trybunału mianuje Prezydent RP spośród dwóch kandydatów przedstawionych na każde z tych stanowisk przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału.

Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie (wydawnictwie) urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Orzeczenie Trybunału wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego (osiemnaście miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny - dwanaście miesięcy).

Do 17 października 1999 Sejm mógł odrzucić większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o niekonstytucyjności ustaw uchwalonych przed wejściem w życie Konstytucji z 1997 roku. Nie dotyczyło to orzeczeń wydanych w następstwie pytań prawnych do Trybunału.

Kompetencje Trybunału

Zakres działania Trybunału określa Konstytucja. Do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego należy:
* orzekanie w sprawach zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją (w tym wypadku z konstytucją 1997 roku)
* orzekanie w sprawach zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie
* orzekanie w sprawach zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami
* rozpatrywanie skarg konstytucyjnych
* rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa
* orzekanie o zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych
* rozstrzyganie o przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej na wniosek Marszałka Sejmu (tylko w wypadku niemożności zawiadomienia przez Prezydenta Rzeczypospolitej Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu) i powierzanie Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej
* rozpatrywanie pytań prawnych skierowanych przez sądy (art. 193 Konstytucji).

źródło: NBP / Mennica Polska / Wikipedia

previous next contents

Valid HTML 4.0!