Monety kolekcjonerskie i
obiegowe wyemitowane przez NBP
o tematyce: "Wrzesień
1939 roku
- Warszawa, Wieluń, Westerplatte"
Wojna Obronna Polski w
1939 r.
● Wybuch II wojny światowej był dla Polski wydarzeniem
tragicznym w
swych następstwach - doprowadził do zagłady odrodzonego w 1918 r.
państwa polskiego.
● 1 września 1939 r. Polska znalazła się w stanie konfrontacji zbrojnej
z potężną machiną wojenną III Rzeszy, a 17 września także z siłami
swego wschodniego sąsiada - Rosji Sowieckiej. Dysproporcja sił była
przygniatająca. Mimo poświęcenia walczącego wojska oraz patriotycznej
postawy społeczeństwa klęska była nieunikniona. Odsiecz sojuszniczej
Francji i Wielkiej Brytanii nie nadeszła.
● W tej sytuacji zdołano ewakuować przez Rumunię do Francji i Wielkiej
Brytanii możliwie dużą liczbę żołnierzy, by kontynuować walkę.
● Polskę czekało długie 5 lat okupacji, olbrzymie straty materialne,
terytorialne i ludnościowe oraz szczególnie bolesna zagłada
znacznej części polskiej inteligencji.
Obrona Warszawy
● Już od 1 września stolica Polski była celem ataków
niemieckiego lotnictwa.
● Bezpośrednie zagrożenie dla Warszawy nadeszło 3 września po
przełamaniu przez nacierające wojska niemieckie frontu w rejonie
Częstochowy. Powołano wtedy Dowództwo Obrony Warszawy z gen.
bryg. Walerianem Czumą na czele. Utworzono też Armię
„Warszawa” pod dowództwem gen. dyw.
Juliusza Rómmla i liczne oddziały ochotnicze. Ważną rolę
odegrał samorząd miejski i prezydent Stefan Starzyński,
który objął funkcję komisarza cywilnego przy
Dowództwie Obrony.
● 8 września niemieckie wojska pancerne dotarły na przedpole Warszawy i
z marszu zaatakowały miasto. Szturm ten i kolejny, 9 września, zostały
odparte.
● 15 września Niemcy zamknęli pierścień okrążenia wokół
Warszawy. Ogółem w oblężonym mieście znalazło się około 120
tysięcy żołnierzy. Walczyła też ludność cywilna. Miasto było
systematycznie ostrzeliwane przez artylerię i bombardowane.
Szczególnie ciężkie naloty miały miejsce 17 i 25 września.
26 i 27 września Niemcy ponownie atakowali polskie pozycje, ale bez
powodzenia.
● Tymczasem sytuacja obrońców pogarszała się - brakowało
wody, żywności i amunicji. 28 września Warszawa skapitulowała. Dla
miasta i jego mieszkańców rozpoczął się długi okres okupacji
i walki konspiracyjnej.
Bombardowanie Wielunia
● Wieluń był przed wojną niewielkim miastem leżącym około 20 km od
ówczesnej granicy polsko-niemieckiej.
● 1 września 1939 r., około godz. 4:40, miasto stało się celem nalotu
bombowców nurkujących Luftwaffe. W gruzach legło około 70%
zabudowy. Zabytkowe śródmieście zniszczono niemal w 90%.
Zginęło około 1200 osób cywilnych. Nalot na Wieluń nie miał
uzasadnienia wojskowego - w mieście nie było oddziałów
polskiego wojska. Strona niemiecka tłumaczy to zdarzenie błędem
niemieckiego wywiadu, który meldował, że w mieście znajduje
się polska brygada kawalerii, co nie było prawdą. Strona polska uznaje
ten nalot za zbrodnię wojenną.
Obrona Westerplatte
● Od 1926 r. na półwyspie Westerplatte istniała polska
składnica amunicyjna zwana Wojskową Składnicą Tranzytową. W 1939 r. jej
załoga liczyła około 180 żołnierzy i oficerów.
● 1 września 1939 r. o godz. 4:45 pancernik Schleswig-Holstein
rozpoczął ostrzał Westerplatte. Do natarcia ruszyły oddziały szturmowe
wspierane przez ciężką artylerię i bombowce nurkujące. Przewaga
Niemców była przytłaczająca.
● Polska załoga miała bronić się kilkanaście godzin - tymczasem
walczyła aż 7 dni. Poległo 15 żołnierzy polskich, a około 50 było
rannych. Straty niemieckie wyniosły 300-400 poległych i rannych.
● Obrona Westerplatte miała znaczenie nie tylko symboliczne, ale także
wojskowe - obrońcy przez 7 dni wiązali walką poważne siły niemieckie,
które przez ten czas nie mogły być użyte w innych miejscach.
autor: Wojciech
Krajewski, Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, źródło:
folder emisyjny NBP