Wielkość emisji: 1.100.000 szt.
Data emisji monet w NBP: 21.04.2008 r.




Miasto Bielsko-Biała - trzydziesta druga moneta z rozpoczętej we wrześniu 2005 r. serii "Historyczne Miasta w Polsce". Niepowtarzalna seria składa się z 32 monet, a więc moneta uwieczniająca miasto Bielsko-Biała jest ostatnią monetą z tej serii. Na wyjątkowych monetach upamiętniono miasta o ponad 500-letniej historii, które wniosły szczególny wkład w rozwój poszczególnych regionów i państwowości Polski.

Na rewersie monety uwieczniono wizerunek Ratusza w Bielsku Białej.


Bielsko-Biała (niem. Bielitz-Biala, czes. Bělsko-Biala) - miasto w Polsce południowej, w województwie śląskim, u stóp Beskidu Śląskiego oraz Małego, nad rzeką Białą. Obecnie liczy 176 987 mieszkańców, stopa bezrobocia należy do najniższych w kraju i wynosi 6%. Miasto jest także znaczącym ośrodkiem miejskim w regionie o walorach kulturalnych oraz turystycznych, a także ważnym węzłem drogowym i kolejowym.

Położenie
Miasto leży w południowej części województwa śląskiego, na pograniczu Śląska Cieszyńskiego i Małopolski, u stóp Beskidu Śląskiego oraz Małego na Pogórzu Śląskim nad rzeką Białą. Centrum znajduje się na wysokości około 310 m n.p.m. Najniżej położonymi terenami są Stawy Komorowickie - 262 m n.p.m., a najwyżej góra Klimczok - 1117 m n.p.m. Miasto graniczy z: Czechowicami-Dziedzicami, Kozami, Międzybrodziem Bialskim, Wilkowicami, Bystrą Śląską, Jaworzem, gminą Jasienica oraz Brenną i Szczyrkiem (przez góry).

Klimat
Klimat Bielska-Białej ze względu na duże różnice wysokości terenu należy do bardzo zróżnicowanych. Zimą oraz latem przeważają wiatry z kierunków zachodnich i południowo-zachodnich. Miasto cechują wysokie opady atmosferyczne, które wynoszą ok. 1000 mm rocznie, a w górach przekraczają 1200 mm.Największy wpływ na pogodę w mieście mają masy powietrza znad Oceanu Atlantyckiego.
* Najcieplejszy miesiąc: lipiec (+18°C, w górach ok. +13°C).
* Najzimniejszy miesiąc: styczeń (-2°C, w górach ok. -5°C).
* Okres bezprzymrozkowy: 175 dni.
* Pojawianie się mgieł: 40-50 dni w roku.
* Najbardziej słoneczny okres roku: początek lata, końcówka jesieni.
* Utrzymywanie się pokrywy śnieżnej w mieście: 70 dni.
* Utrzymywanie się pokrywy śnieżnej w górach: 200 dni.
* Utrzymywanie się mgły w mieście(październik, listopad, marzec): 60 dni.

Nazwa miasta
Nazwa miasta pochodzi od połączenia nazw dwóch miast leżących po przeciwległych stronach rzeki Białej - Bielska oraz Białej, które 1 stycznia 1951 roku utworzyły jeden spójny organizm miejski - Bielsko-Białą. Do głównych ulic Bielska-Białej należą: 3 Maja, Partyzantów, Krakowska, Żywiecka, Cieszyńska. Rolę "deptaka" - głównej ulicy handlowej miasta spełnia ulica 11 Listopada. Do ciekawostek należy dodać, że jedną z najdłuższych ulic miasta jest, ulica Jana III Sobieskiego, jak głosi legenda: jechał nią sam imiennik, udając się na "Odsiecz wiedeńską".

Historia
Bielsko-Biała jest miastem powstałym formalnie dopiero w styczniu 1951 roku, lecz historia miast, które były jego fundamentami jest dużo dłuższa.

Historia Bielska
Bielsko (niem. Bielitz, czes. Bílsko) - do 1950 roku samodzielne miasto na Śląsku Cieszyńskim. Po połączeniu z Białą Krakowską stanowi dziś zachodnią część miasta Bielska-Białej.

Bielsko przed uzyskaniem praw miejskich
Pierwszym śladem osadnictwa na terenie dzisiejszego Bielska jest grodzisko z XII wieku, usytuowane w Starym Bielsku. Gród był osadą produkcyjną, o charakterze obronnym. Otoczony podwójnym wałem z fosą. Jego średnica wynosiła ok. 200 m, a powierzchnia 3,2 ha. Nie wiadomo do dzisiaj, jak należy łączyć tę osadę ze Starym Bielskiem i miastem Bielskiem. Grodzisko leżące na szlaku handlowym Kraków - Cieszyn mogło pełnić rolę warowni. Osada ta została doszczętnie zniszczona pożarem w 1400 r. W sąsiedztwie grodziska powstała w II połowie XIV wieku wieś Stare Bielsko z kościołem pw. Świętego Stanisława. Najstarsza osada właściwego Bielska to okolice starówki. Było to wzgórze stromo opadające w stronę wschodnią. Tam w XIII wieku dzięki staraniom księcia cieszyńskiego, Kazimierza powstał zamek. Z czasem wokół niego powstawała osada, która między XIII a XIV wiekiem uzyskała prawa miejskie. Nie zachował się przywilej lokacyjny, stąd nie znamy dokładanej daty nadania praw miejskich. Pierwsza wzmianka o Bielsku pochodzi z 1312 r., kiedy to książę Mieszko III podarował swym bielszczanom las między Mikuszowicami, a Kamienicą.

W latach 1316-1900
W roku 1316 doszło do podziału ziem bielskich. Powstało wówczas księstwo Cieszyńskie oraz Oświęcimskie, z granicą na rzece Białej. W 1327 r. Bielsko weszło do lenn czeskich Luksemburgów i odtąd granica na Białej, była także granicą państwową. Ta sytuacja miała znaczący wpływ na rozwój miasta. Zaczęło się ono rozrastać na zachód od zamku. Domy najpierw drewniane umiejscowiły się wzdłuż rynku i okolicznych uliczek. W połowie XV wieku powstał tu kościół pw. Świętego Mikołaja. Granice miasta przebiegały wzdłuż ulic: Zamkowej, Orkana, Sobieskiego, Schodowej, a chronił go system zamkowych fortyfikacji. W 1560 r. osady Bielsko, Skoczów, Frysztat, Frydek zostały wydzielone z księstwa cieszyńskiego, przez co powstało hrabstwo bielskie. Miasto prężnie się rozwijało, uzyskując nowe tereny. Zabudowa miejska wykraczała powoli poza mury miejskie. W późniejszym czasie Bielsko otrzymywało wiele nowych przywilejów, np. pozwolenie na handel mięsem, wolny skład soli. Rzemiosło, tkactwo, rolnictwo to główne zawody ówczesnych mieszkańców. Powstawało wiele przedmieść, Przedmieście Żywieckie, Przedmieście Dolne oraz Górne.

Ważnym aspektem miasta Bielska była różnorodność religijna, która doprowadziła w końcu do starć pomiędzy katolikami, a protestantami. Pierwszym przykładem jest wojna trzydziestoletnia (1618-1648), zwycięska dla katolików - Habsburgów, przegrana przez protestantów. Przyczyniło się to jednak do ogromnych strat w ludności oraz w urbanistyce. Po tym zdarzeniu miasto trzeba było odbudowywać praktycznie na nowo. W 1752 r. pojawił się po poprzednich nowy właściciel miasta, blisko związany z Wiedniem - Aleksander Józef Sułkowski.

Z przebudową miasta wzrastała liczba ludności, co równoznaczne było ze zwiększoną liczbą inwestycji budowlanych. Większość budynków była już murowana, ale architektura była skromna i powściągliwa. Dopiero czasy industrializacji przyniosły Bielsku najwspanialsze zabytki. W drugiej połowie XVIII wieku miasto było znanym składem sukna w Rzeczypospolitej. Uprzemysłowienie miasta było możliwe dzięki wspaniałym warunkom do wyrobu tkanin. Szybko zaczęto budować nowe fabryki, a manufaktury odeszły w zapomnienie. Nastąpił najazd inwestorów, którzy budowali nowe mieszkania i fabryki, pięknie wkomponowujące się w charakter miasta. Mieszkańcy stali się burżuazją finansową. Stan rzeczy doprowadził do rozwinięcia intelektualnego i kulturalnego ośrodka miejskiego.

Pierwsze fabryki budowano nad Białą, ze względu na napęd wodny. Dopiero w 1826 r. zastosowano maszynę parową. Na początku XIX wieku wyróżniano trzy główne ośrodki: Stare Miasto, Dolne Przedmieście oraz Bielski Syjon, ewangelicki kwartał na zachód od Starego Miasta. XIX wiek to energiczny rozwój miasta. Bielsko zostało włączone do powstającej kolei żelaznej (1855 - bezpośrednie połączenie z Wiedniem). Podłączono go do państwowej sieci telegraficznej, uruchomiono gazownię 1861 i rozpoczęto gazowe oświetlanie ulic, a w 1893 elektrowni; w 1895 r. założono elektryczną linię tramwajową (w tym czasie po Warszawie i Wiedniu jeździły tramwaje konne; linia istniała do 1971 roku). W 1883 pojawiły się pierwsze telefony, a rok później automatyczna centrala telefoniczna (pierwsza w Austrii).

W latach 1900-1939
Na początku XX wieku w Bielsku najliczniejszą grupę mieszkańców stanowili Niemcy, Żydzi to 15% mieszkańców. Polacy w 1910r. stanowili tylko 15% mieszkańców. Po zakończeniu I wojny światowej, Niemcy próbowali włączyć Bielsko do tzw. Niemieckiej Austrii. Nie udało im się to, ponieważ 17 września miasto zajęły wojska polskie. Na przełomie 1919, a 1920 r. Bielsko obsadziły wojska angielskie, w związku ze sporem Polski i Czechosłowacji o Śląsk Cieszyński. Miał odbyć się plebiscyt, ale wyszło inaczej i decyzją Rady Ambasadorów z lipca 1920 r. Bielsko przyłączono do odradzającej się Polski. Niemcy w okresie międzywojennym stanowili nadal ponad połowę mieszkańców miasta. Jednak powoli wzrastały wpływy polskie. W roku 1930 pojawił się pierwszy od setek lat polski burmistrz. Żydzi stanowili ok. 20% mieszkańców. Taka mieszanka kulturowa uczyła jednak tolerancji i wzbogacała kulturę miasta. W 1938 włączono w granice administracyjne miasta sąsiednie Aleksandrowice.

W czasie II wojny światowej
W dniu 3 września 1939 r. do Bielska wstąpiły wojska III Rzeszy, wspierane przez mieszkańców narodowości niemieckiej. W październiku tego roku Bielsko i cały Śląsk Cieszyński włączono do III Rzeszy. W czasie wojny miasto tętniło życiem, a przemysł pracował na rzecz III Rzeszy. W lutym 1945 r. do Bielska wkroczyła Armia Czerwona. Bielsko z wojny wyszło bez większych strat. Władzę przejęli komuniści. Niemcy albo uciekli, albo zostali wysiedleni. Miasto zamieszkiwali warszawiacy, Polacy z kresów wschodnich oraz żydzi z całej Polski. W 1946 roku zakłady przemysłowe zostały upaństwowione. Od 1951 roku wraz z Białą tworzy jedno miasto. Miasto Bielsko-Biała ma przydomek "Miasto Stu Przemysłów" ze względu na tak dużą różnorodność branż zakładów produkcyjnych. A niejako potwierdzeniem tego do dziś jest najmniejsze w Polsce bo wynoszące 8% bezrobocie. Do lat 1990 dominował przemysł włókienniczy, (drugi ośrodek po Łodzi), i przemysł elektrotechniczny.

Historia Białej Krakowskiej
Biała Krakowska - do 1950 roku samodzielne miasto leżące w Małopolsce. Prawa miejskie otrzymała w 1723 roku od króla Augusta II Mocnego. Miasto było znanym ośrodkiem polskości w czasach zaborów i po nich (w Białej działali m.in. ks. Stanisław Stojałowski i Adam Asnyk) w przeciwieństwie do sąsiedniego Bielska, które było miastem zamieszkiwanym w większości przez Niemców. Biała od początku swojej historii nie dorównywała Bielsku, w którym mieszkała wyłącznie elita i arystokracja. Przed wojną była wielokulturowa (zamieszkiwana była oprócz Polaków przez Niemców, Austriaków, Żydów, Czechów, Słowaków), choć przeważała w niej kultura polska. Od 1951 tworzy z Bielskiem jedno miasto.

Zabytki Bieska-Białej
* Zamek książąt Sułkowskich - to najstarszy, największy i najbardziej reprezentacyjny zabytek, znajdujący się w Bielsku-Białej. Znajduje się na wschodnim skraju wzgórza staromiejskiego. Jego historyczne początki sięgają końca XII wieku, kiedy to zbudowano drewnianą strażnicę.
* Inne zabytki: * Dom Tkacza, * Katedra pw. św. Mikołaja, * Ratusz w Białej, * Kamienica "Pod Żabami", * Stary Rynek, * Grodzisko w Starym Bielsku, * Teatr Polski, * Hotel "Prezydent", * Kościół ewangelicko-augsburski pw. Marcina Lutra w Bielsku-Białej, * Kościół ewangelicko-augsburski pw. Jana Chrzciciela w dzielnicy Stare Bielsko, * Kościół pw. Opatrzności Bożej, * Hotel "Pod Orłem", * Pomnik Marcina Lutra (jedyny w Polsce), * Dworzec główny PKP, * Kościół pw. św. Barbary, * Kościół pw. św. Stanisława, * Kościół ewangelicko-augsburski pw. Zbawiciela w Bielsku-Białej - katedra, * "Bielski Syjon" - część miasta zlokalizowana pomiędzy ulicami Modrzewskiego i Orkana.

Turystyka
Miasto jest znaczącym ośrodkiem turystycznym o znaczeniu ponadregionalnym. Sieć szlaków turystycznych w rejonie Koziej Góry, Szyndzielni oraz Klimczoka należy do najgęstszych w kraju. Zimą zbocza tych gór zamieniają się w narciarski raj, a dotarcie tam umożliwia wybudowana w 1953 roku, gruntownie zmodernizowana na przełomie lat 1993/94 jedna z najnowocześniejszych kolei gondolowych w Polsce, która w swoich gondolach wwozi turystów z Olszówki na wysokość 960 m n.p.m. tuż pod szczytem Szyndzielni. Miłośnicy białego szaleństwa mogą skorzystać z nartostrady prowadzącej z Klimczoka przez Szyndzielnię na Dębowiec i do dolnej stacji kolei gondolowej, na stokach tych gór przeważnie od końca listopada do początku kwietnia działają wyciągi talerzykowe. Świetne warunki do uprawiania narciarstwa biegowego panują na grzbietach Hrobaczej Łąki, Gaików i Magurki Wilkowickiej (Beskid Mały), a także Szyndzielni, Klimczoka oraz Błatniej (Beskid Śląski). Obecnie planowana jest budowa ośrodka narciarskiego na Szyndzielni, z połączeniem jej kolejami krzesełkowymi ze Szczyrkiem oraz Brenną.

Ciekawostki dotyczące Bieska-Białej:
* Z Lipnika pochodzi ojciec Karola Wojtyły (ur. 1879), a z Białej jego matka Emilia Kaczorowska (ur. 1884).
* Ostatnie lata swojego życia spędził w Bielsku Edmund Wojtyła, brat Karola Wojtyły.
* W Bielsku-Białej tramwaje elektryczne pojawiły się wcześniej niż w Krakowie, Warszawie, a nawet Wiedniu.
* Bielsko-Biała jest miastem, w którym zamiast jednego rynku są aż cztery (Rynek, plac Bolesława Chrobrego, plac Wojska Polskiego i plac Wolności).
* Codziennie co trzy godziny z wieży bielskiego ratusza można usłyszeć hejnał Bielska-Białej.
* Aby poszerzyć ul. 3 Maja i ciąg Zamkowa - Partyzantów, wyburzono zabytkowe podzamcze (rok 1974).
* W Studiu Filmów Rysunkowych powstawały kreskówki Bolek i Lolek oraz Reksio.
* Miasto jest stolicą diecezji bielsko-żywieckiej Kościoła katolickiego i diecezji cieszyńskiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP (w Bielsku-Białej są 4 zbory (kościoły) i 2 kaplice ewangelickie).
* Bielsko-Biała jest jedynym miastem w Polsce, w którym stoi pomnik Marcina Lutra.
* Bielsko-Biała było drugim (zaraz po Wiedniu) najlepiej prosperującym miastem cesarstwa Austro-Węgierskiego.
* Bielsko-Biała jest jedynym tej wielkości miastem w Polsce które posiada tak dużą względną różnicę wysokości położenia terenu - wynoszącą aż 852 m n.p.m. (najwyżej położona jest góra Klimczok 1117 m n.p.m., najniżej - stawy komorowickie - 268 m n.p.m.).
* W maju 2006 roku pojawiły się w prasie artykuły dotyczące prób odzyskania majątku bielskiego, podejmowanych przez księcia Aleksandra Józefa Sułkowskiego, syna Aleksandra Karola Ludwika Sułkowskiego.
źródło: NBP / Mennica Polska / Wikipedia - wolna encyklopedia