100 dram, Lampart - srebrna
moneta kolekcjonerska z serii "Zwierzęta Kaukazu" bita w Mennicy
Polskiej dla Banku Centralnego Armenii.
Zagrożona fauna Kaukazu to piękna seria monet z
wizerunkami zagrożonych zwierząt kaukaskich na tle świętej
góry Ormian - Araratu.
Seria będzie składać się z 12
monet, które będą emitowane po 4 tematy rocznie.
Do chwili emisji tej monety wyemitowano już łącznie sześć monet z tej
serii: Niedźwiedź, Jeż,
Żółw, Żbik, Kaczka, Lampart (Pantera).
Zalety
tej serii to przede wszystkim: doskonała jakość monet wybitych
na zlecenie Banku Armenii w Mennicy Polskiej S.A., ciekawy i modny
temat w efektownym ujęciu oraz ekstremalnie niski nakład monet.
Wszystkie te atuty dają
gwarancję sukcesu tej serii.
Każda moneta z tej serii to krok w trwającym programie monetarnym „Dziki Świat Kaukazu - Zagrożone Zwierzęta Armenii”. Dlatego też każda z monet przedstawia
zwierzę, które jest ujęte w Czerwonej Księdze Armenii, zawierającej listę zagrożonych lub chronionych gatunków.
Problem ten został znakomicie zilustrowany dzięki Roussanie i Andrzejowi Nowakowskim. Projektanci monety uwypuklili bowiem ten fakt poprzez
dwie czerwone linie, które podkreślają nazwę gatunku danego zwierzęcia w dwóch językach: łacińskim oraz armeńskim.
FORE-ASIAN LEOPARD This silver commemorative coin depicting Fore-Asian Leopard has been issued by the Central Bank of Armenia under the International Program "Wild World of Caucasus". The Program includes animals that are protected under the Red Book of Armenia. The area of settlement of Fore-Asian Leopard is the South of Armenia - sparse juniper forests and rich cliffy massifs starting from Garni site of Khosrov reserve to the river Araks, towards the border of Iran.
A number of Fore-Asian Leopard all over Armenia does not exceed 10-20 species. Since 1972 hunting for this animal has been officially prohibited. It is protected in the Khosrov reserve and the "Sevan" National Park.
Obverse: A superbly realistic depiction of the endangered Anatolian Leopard, stalking through its native habitat. The scientific (Latin genus and species) name PANTHERA PARDUS TULLIANUS appears above and the animal's Armenian name appears below, while the red stripes underscoring the names emphasize its endangered status.
Reverse:
In the center, the national coat of arms of Armenia. The legend REPUBLIC OF ARMENIA in English and Armenian, as well as the date of issue and the denomination are also indicated.
Designed by Roussana and Andrzey Nowakowscy.
Minted in the Mint of Poland.
Lampart (pantera, leopard, rysiec) (łac. Panthera pardus) -
ssak z rodziny kotowatych. Czwarty pod względem wielkości kot świata
(po tygrysie, lwie i jaguarze), jeszcze dość liczny w swoim naturalnym
środowisku.
Występowanie
Lampart występuje w całej Afryce (z wyjątkiem pustyń) oraz południowej
i środkowej Azji. Zamieszkuje wilgotne, zwarte lasy i suchą sawannę,
tereny górzyste i równiny.
* Zanzibar - wytępiony,
* Azja Mniejsza - prawdopodobnie wytępiony,
* wyspa Samos - wytępiony,
* Bliski Wschód,
* Afganistan, Zakaukazie, Kaukaz Północny po rzeki Kubań i
Terek Rosyjski Daleki Wschód po Amur - wytępiony na poza
Krajem Nadmorskim (Przymorski),
* Chiny, Indochiny, południowa Azja Centralna,
* subkontynent indyjski wraz z Cejlonem,
* Jawa i Sumatra.
Wygląd
Lampart to średniej wielkości kot, posiada okrągłe uszy osadzone na
krótkim pysku. Szerokie łapy wyposażone są w ostre pazury.
Sierść jest błyszcząca, na grzbiecie i bokach usiana ciemnymi plamami o
wielkości grochu albo orzecha.
Pantery żyjące w lasach są mniejsze od tych, które żyją na
sawannach. Różnią się też ubarwieniem. Koty zamieszkujące
tereny otwarte mają jaśniejsze i rzadziej rozmieszczone cętki.
Oprócz osobników cętkowanych spotyka się
również pantery czarne. Czarna pantera, choć długo uważana
była za odrębny gatunek, wcale nim nie jest. Swoją barwę zawdzięcza
większej ilości pigmentu (melaniny). Przy dobrym świetle można zauważyć
charakterystyczne cętki.
Wielkość
* wysokość: 50-78 cm,
* długość ciała: 100-159 cm,
* długość ogona: 58-110 cm,
* waga: samica 30-40 kg, samiec 50-65 kg.
Pokarm
Poluje na lisy, zające, mangusty, perliczki, węże, jaszczurki, ryby,
młode antylopy, świnie rzeczne, szakale, gryzonie czasem nawet polują
na małpy(najczęściej szympanse) i wiewiórki. Rzadziej poluje
na większe zwierzęta takie jak bawoły i antylopy nigalu.
Lamparty wolą naturalną zdobycz, ale jej brak zmusza je do polowania na
zwierzęta hodowlane. Zdarzają się lamparty ludojady, ale najczęściej są
to osobniki stare, chore, niezdolne do polowań albo samice wychowujące
młode.
Tryb życia
Zwierzęta te są samotnikami (choć nieraz grupy rodzinne mogą wynosić od
czterech do sześciu osobników). Polują w nocy, a za dnia
odpoczywają, często drzemiąc wyciągnięte na gałęzi drzewa. Z reguły
prowadzą osiadły tryb życia, lecz w poszukiwaniu nowych
terenów łowieckich mogą się przemieszczać. Unikają
człowieka. Terytorium samca może osiągać od pięciu do czterdziestu
kilometrów kwadratowych.
Lamparty charakteryzują się niebywałą zwinnością i siłą. Potrafią się
wspinać. Niejednokrotnie wciągają wysoko w koronę drzew ofiary trzy
razy cięższe od siebie,a nawet młode żyrafy. Choć nie przepadają za
wodą, lamparty potrafią świetnie pływać.
Lamparty żyją ok. 15-25 lat.
Rozmnażanie
Dojrzałość płciową lampart osiąga w wieku od 2,5 do 3 lat. Okres godowy
u lampartów trwa wiosną, a w tropikach cały rok. Po ciąży
trwającej 90-112 dni rodzi się od jednego do sześciu młodych o wadze
około 300 gramów, które opuszczają matkę po ok.
2-3 latach w poszukiwaniu własnego terytorium.
Systematyka
Systematyka gatunku jest sporna. Wyróżnia się 7-30
podgatunków.
Podgatunki afrykańskie:
* lampart afrykański (Panthera pardus) - Sudan, Etiopia, Kenia (niskie
ryzyko),
* lampart senegalski (P. p. leopardus) - Afryka Zachodnia,
* lampart somalijski (P. p. nanopardus) - Somalia, * lampart
berberyjski (P. p. panthera) - Afryka Północna od Maroka po
Egipt - skrajnie zagrożony wyginięciem (250 osobników w
izolowanych populacjach),
* lampart zanzibarski (P. p. adersi) - Zanzibar, prawdopodobnie
wytępiony,
* P. p. antinorii - Erytrea i tereny przyległe,
* P. p. chui - Uganda,
* P. p. iturensis - Kotlina Kongo,
* P. p. melanotica, Afryka Południowa,
* P. p. sindica, Afryka południowozachodnia,
* P. p. suahelica - wschodnia Afryka Równikowa,
* P. p. shotridgei - Afryka Centralna
Podgatunki euroazjatyckie:
* lampart indyjski (Panthera pardus fusca), Indie i cześciowo Pakistan
- niskie ryzyko,
* lampart chiński (Panthera pardus japonensis), Chiny wschodnie -
zagrożony wyginięciem,
* lampart amurski (Panthera pardus orientalis), Mandżuria, Korea -
skrajnie zagrożony wyginięciem,
* lampart arabski (Panthera pardus nimr), Półwysep arabski
po pustynie Negew na północy, - skrajnie zagrożony
wyginięciem (50 osobników na wolności),
* lampart perski (Panthera pardus saxicolor) - Iran, Afghanistan,
zachodni Pakistan, Turkmenistan, Tadzykistan, Uzbekistan, Kirgistan,
Kazachstan - zagrożony wymarciem,
* lampart anatolijski (Panthera pardus tulliana), Turcja, Syria, Liban,
północny Izrael, wyspa Samos, Gruzja zachodnia, zachodni
Kaukaz - skrajnie zagrożony, prawdopodobnie wymarły (ostatni znany
osobnik został zastrzelony w 1974, niepotwierdzone obserwacje z okresu
późniejszego – ostatni z 2004),
* lampart jawajski (Panthera pardus melas), - Jawa - zagrożony
wyginięciem,
* lampart cejloński (Panthera pardus kotiya) - Sri Lanka - skrajnie
zagrożony wyginięciem,
* lampart synajski (Panthera pardus jarvisi) - Synaj, Pustynia Judejska
- skrajnie zagrożony wyginięciem lub wymarły,
* lampart zakaukaski (Panthera pardus ciscaucasica) - obecnie Mały
Kaukaz, Góry Tałyskie i przyległe tereny Iranu, Turcji,
Gruzji, Kaukaz rosyjski - skrajnie zagrożony wyginięciem,
* Panthera pardus delacouri, Azja Południowowschodnia,
* Panthera pardus millardi, Kaszmir, północny Pakistan,
* Panthera pardus pernigra, Nepal, Kaszmir,
* Panthera pardus dathei, południowy Iran,
* Panthera pardus pernigra - Tybet.
Ochrona
Niektóre podgatunki lamparta są skrajnie zagrożone
wyginięciem: lampart amurski (Panthera pardus orientalis), nimr
(Panthera pardus nimr), lampart anatolijski (Panthera pardus tulliana),
lampart berberyjski (Panthera pardus panthera) lub wytępione jak
lampart zanzibarski (Panthera pardus adersi). Podgatunki zagrożone:
lampart chiński (Panthera pardus japonensis), lampart jawajski
(Panthera pardus melas), lampart cejloński (Panthera pardus kotiya),
lampart perski (Panthera pardus saxicolor), lampart synajski (Panthera
pardus jarvisi) i lampart zakaukaski (Panthera pardus ciscaucasica) i
Panthera pardus dathei z centralnego Iranu.
W ramach programów hodowlanych opracowanych dla ratowania
zwierząt ginących, m.in. EEP hodowane są w ogrodach zoologicznych.
Ciekawostki
* Rekord w pożeraniu ludzi ustanowił lampart Rudraprayag,
który zabił ponad 125 osób. Sam padł ofiarą
myśliwego Jima Corbetta.
* Koty bengalskie powstały poprzez skrzyżowanie lamparta azjatyckiego z
kotem domowym, w celu uzyskania kota domowego o pięknym umaszczeniu,
zbliżonym do lamparta.