Sklep internetowy: www.numizmatyczny.pl
10 zł, Poczet królów i książąt polskich: Stanisław Leszczyński (1704-1709, 1733-1736), popiersie, 2003
previous next contents

numizmatyka

Stan zachowania monety: I (menniczy)

Stanisław Leszczyński - najdłużej żyjący król Polski uwieczniony na srebrnej monecie kolekcjonerskiej, która zapewne przetrwa jeszcze dłużej...

Lekcja historii, piękna ozdoba kolekcji i duma kolekcjonera !


Kolekcja: Srebrne monety o tematyce historycznej
Seria: "Poczet królów i książąt polskich"


Stan zachowania monety: I (menniczy)
Nominał: 10 zł
Srebro: 925/1000 Ag
Stempel: lustrzany
Średnica: 32,00 mm
Waga: 14,14 g
Wielkość emisji: 45.000 szt.
Cena emisyjna NBP: 38 zł

Data emisji monet: 15.10.2003 r.

Najdłużej żyjący król Polski - Stanisław Leszczyński uwieczniony na srebrnej monecie kolekcjonerskiej z serii "Poczet królów i książąt polskich".

Lekcja historii, piękna ozdoba kolekcji i duma kolekcjonera !

"Rzadko kiedy nawet najbardziej zamiłowani bywalcy muzeów w swych wędrówkach po ich salach zatrzymują się przy gablotach z monetami. Leżą więc sobie pod szkłem krążki złote, srebrne i miedziane, różnej wielkości i barwy, o różnych stemplach - z wizerunkiem ryb, zwierząt, królów, cesarzy, satrapów, bogów i zwykłych ludzi. Gdyby chciały przemówić, usłyszelibyśmy historie, które zaćmić by mogły nawet najbardziej fascynującą opowieść..."
Henryk Cywiński "Z dziejów pieniądza na świecie"



Stanisław Bogusław Leszczyński herbu Wieniawa urodził się 20 października 1677 r. we Lwowie, zmarł w dniu 23 lutego 1766 r. w Lunéville we Francji.

Leszczyński był królem Polski w latach 1704-1709 i 1733-1736, księciem Lotaryngii i Baru w latach 1738-1766, a przy tym - najdłużej żyjącym królem Polski. Ciekawostką jest fakt, iż król zmarł nie ze względu na podeszły wiek, ale w wyniku poparzeń, którym uległ w wieku 89 lat, gdy jego strój zapalił się od iskry z kominka.

Przerwane panowanie

Po zajęciu Warszawy przez wojska szwedzkie w 1704 r., wroga królowi Augustowi II Saskiemu szlachta polska zawiązała konfederację warszawską i 16 lutego zdetronizowała króla. Leszczyński, jako delegat konfederacji spotkał się w kwietniu z królem szwedzkim Karolem XII w Lidzbarku Warmińskim.

Szwedzki władca doceniając jego wpływy w Wielkopolsce wysunął go jako kandydata do tronu. Leszczyński początkowo złożył zobowiązanie, że koronę przyjmie jedynie w depozyt i przekaże ją Jakubowi Sobieskiemu. Obietnicy nigdy nie dotrzymał.

W lipcu tegoż roku, sejm elekcyjny, zwołany w szwedzkim obozie wojskowym pod Warszawą, potwierdził formalnie wybór nowego króla. Dopiero jednak w dniu 4 października 1705 r. został koronowany na króla Polski w kolegiacie św. Jana Chrzciciela w Warszawie przez arcybiskupa lwowskiego Konstantego Zielińskiego.

Przez cały 5-letni okres panowania Leszczyńskiego trwała w Polsce wojna przeciwko szwedzkiej okupacji, przy czym August II Mocny (Wettin) dopiero w 1706 r. zrzekł się swej polskiej korony na rzecz nowego króla (Pokój w Altranstädt).

Co ciekawe znalezione zostały listy pomiędzy Leszczyńskim a Karolem XII dotyczącego rozbioru Polski przez armię szwedzką przy oddzieleniu dla Leszczyńskiego księstwa Wielkopolski! Po zniszczeniu przez Rosjan ekspedycyjnej armii szwedzkiej pod Połtawą w dniu 8 lipca 1709 r., Szwedzi opuścili także ziemie Rzeczypospolitej.

W ślad za nimi wrócił August II, znów jako król Polski, a Leszczyński, wraz ze swymi licznymi zwolennikami, udał się na emigrację do Stambułu. Tam zabiegał u sułtana o wojnę Turcji przeciwko Rosji i Rzeczypospolitej, do czego nie doszło.

Przez kolejne 22 lata Stanisław Leszczyński przebywał we Francji. W roku 1725, dzięki wstawiennictwu Markizy de Prie, jego córkę Marię poślubił król Francji - 15-letni wówczas Ludwik XV, młodszy od swej wybranki o 6 lat.

Ludwik XV angażował się później bezpośrednio, wszak bez powodzenia, w powrót swego teścia na tron Polski, zwolniony przez śmierć Augusta II w 1733 r. Mianowicie Stanisław Leszczyński pojechał wtedy na elekcję do Warszawy, mocno wspierany pieniędzmi przez swego zięcia.

W dniu 12 września 1733 r. w Warszawie Leszczyński wybrany został przez 13 tysięcy szlachty królem Polski, a w dniu 5 października stronnicy Sasa pod osłoną korpusu rosyjskiego feldmarszałka Lacy`ego ogłosili Augusta III królem Polski we wsi Kamion na Pradze.

Ponowny wybór Leszczyńskiego stał się powodem wojny o sukcesję polską o tron polski. Nastąpiła zbrojna interwencja Rosji, Austrii i Saksonii, za których protekcją obwołany został królem August III Wettin.

Stronnictwo Leszczyńskiego stawiło większy opór jedynie w Gdańsku, licząc tam na pomoc francuską. Faktycznie przybył niewielki francuski oddział interwencyjny pod dowództwem hrabiego Plélo, ale został rychło rozbity przez Sasów i Rosjan, zaś Gdańsk skapitulował po kilkumiesięcznym oblężeniu.

Stronnicy Leszczyńskiego uznali wówczas Augusta III, natomiast on sam przebrany za chłopa uciekł do Królewca w Prusach Książęcych, wówczas zawiązała nowa zbrojna konfederacja dzikowska w obronie jego elekcji. Po jej rozbiciu w Puszczy Kurpiowskiej i po porozumieniu się Francji i Austrii - Stanisław Leszczyński zmuszony został do zrzeczenia się korony i powrócił do Francji.

O tym, że chciał wzmocnienia władzy centralnej, zniesienia poddaństwa chłopów, ograniczenia liberum veto itp. zaświadczył tylko w swej książce "Głos wolny wolność ubezpieczający", datowanej na rok 1733, ale wydanej w 1748 r.

Lotaryngia

We Francji Stanisław Leszczyński ustanowiony został przez Ludwika XV dożywotnim władcą bogatego księstwa Lotaryngii, którym sprawiedliwie i mądrze zarządzał, uzyskując u miejscowej ludności przydomek króla-dobrodzieja. Wsławił się głównie jako mecenas sztuki i nauki. Był ujmującym, wykształconym poliglotą, typowym arystokratą szlacheckim.

Stanisław Leszczyński w sztuce

Persona Stanisława Leszczyńskiego wykorzystana była w sztuce jako symbol polskości wielkiej i dumnej, a także niewinnej wobec historii. W 1840 roku Giuseppe Verdi komponuje operę "Un giorno di regno" ("Jednodniowe panowanie"). Król Stanisław występuje tam w roli głównej wątku komediowo-miłosnego.

W latach 90 XIX wieku Alfred Jarry pisał także sztukę "Ubu roi ou les Polonais" ("Król Ubu, czyli Polacy"). Stanisław Leszczyński występuje tam jako wieśniak.

Takie ujęcie wskazuje albo nieznajomość historii Polski przez autora, albo modne wtedy uwydatnienie, iż wieś zawiera w sobie najwyższe królewskie cnoty (na przykład Stanisław Wyspiański mawiał, iż żeniąc się z chłopką, poślubił "Piastkę"). Leszczyński występuje również w adaptacji operowej "Króla Ubu" - w operze "Ubu Rex" Krzysztofa Pendereckiego.

Inne dzieła sztuki opisujące Stanisława Leszczyńskiego to także królewskie portrety czasów oświecenia, jednak najbardziej znany obraz króla to autorstwa Jana Matejki. Malarz nawiązuje tam do wyglądu Leszczyńskiego przed objęciem tronu.

Przedstawienie króla w kontuszu i żupanie, o fryzurze i wąsach typowo szlacheckich dodatkowo uwydatnia prawdziwie polski wizerunek króla Stanisława w przeciwieństwie do króla Augusta II.

Istnieje ciekawa sztuka Stefana Bratkowskiego "Marivaudage" opowiadająca o ostatnim okresie życia Leszczyńskiego.
źródło: Wikipedia - wolna encyklopedia

previous next contents

Valid HTML 4.0!