2 zł, 125. rocznica urodzin Karola Szymanowskiego (1882-1937), 2007

Karol Maciej Szymanowski - "człowiek o nieodpartym uroku osobistym, prawdziwy arystokrata ducha, poliglota i wysokiej klasy humanista" uznawany jest - obok Fryderyka Chopina - za najwybitniejszego polskiego kompozytora. W dniu 16 listopada 2006 r. Sejm RP ogłosił rok 2007 rokiem Karola Szymanowskiego. Wizerunek artysty uwieczniono na wyemitowanych przez NBP monetach obiegowych Nordic Gold.

"Karol Szymanowski jest najsłynniejszym polskim kompozytorem 1 połowy XX wieku i jednym z największych twórców europejskich swoich czasów. Jego muzyka wchodzi w dyskurs z najważniejszymi stylami i prądami estetycznymi tamtych lat, krocząc wśród nich drogą tak niekonwencjonalną, jak niepowtarzalną. Swoiście nadwrażliwy świat dźwięków Szymanowskiego oferuje wyjątkową skalę emocji, rozpostartą między skupioną liryką a ekstatycznym erotyzmem. Myśl kompozytora spaja w jedną całość tradycję zachodnioeuropejską i antyczną, fascynująco odnosząc się też do świata kultury arabskiej. Stosunkowo późno odnaleziony prapolski pierwiastek lechicki dopełnia całości tego tak mocno pulsującego w nieustannym napięciu intelektualnego tygla." (Piotr Deptuch, 2002)

Karol Maciej Szymanowski h. Korwin / Ślepowron, (ur. 3 października 1882 r. we wsi Tymoszówka na Ukrainie, zm. 29 marca 1937 r. w Lozannie) - wybitny polski kompozytor, pianista, pedagog i krytyk muzyczny, należał do grupy kompozytorów Młodej Polski, obok Grzegorza Fitelberga, Ludomira Różyckiego i Apolinarego Szeluto. Kompozytor zmarł w sanatorium w Lozannie w 1937 r. Pochowany został w Krypcie Zasłużonych na Skałce w Krakowie. Jego serce spłonęło w powstaniu warszawskim.

Szymanowski pochodził z polskiej rodziny zamieszkującej na zachodniej Ukrainie. Drobne kalectwo (niepełnosprawna noga) ograniczało aktywność młodego Karola. W wieku siedmiu lat rozpoczął domową edukację, z akcentem położonym na naukę muzyki. Najpierw uczył się pod kierownictwem ojca, a potem - od 1892 r. Gustawa Neuhausa, lokalnego nauczyciela muzyki, który odkrył u młodego Szymanowskiego zdolności kompozytorskie. W szkole Neuhausa zapoznał się z dorobkiem artystycznym romantyzmu, w szczególności niemieckiego. Następnie studiował w Warszawie u prof. Zygmunta Noskowskiego. W latach 1903-1905 przebywał w Berlinie, gdzie zapoznał się z Ryszardem Straussem, który stał się jego mistrzem w nadchodzących latach. Zainspirowany jego muzyką skomponował swe pierwsze symfonie.

W 1914 r. podróżując po Europie, będąc we Francji zapoznał się z modnym wówczas impresjonizmem, a w szczególności muzyką Claude'a Debussyego, która była kolejną inspiracją twórczą wchodzącego w okres największej płodności twórczej kompozytora. Okres wojny spędził w rodzinnej wsi Tymoszówce, intensywnie pracując. Skomponował wtedy między innymi III symfonię, I Koncert skrzypcowy i I Kwartet smyczkowy. W czasie rewolucji bolszewickiej rodzina Szymanowskich straciła swój majątek ziemski. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę rodzina przeniosła się do Warszawy, gdzie Karol odniósł pierwsze wielkie sukcesy artystyczne i ostatecznie został pierwszym rektorem Warszawskiego Konserwatorium Muzycznego.

Szymanowski był osobą homoseksualną. Jednym z jego dzieł, zawierających motywy homoerotyczne, jest opera Król Roger (1918-1924). Tworzył również wiersze. W latach 1917-1919 napisał powieść "Efebos", poruszającą wprost tematykę homoseksualizmu. Dedykował ją swojemu kochankowi, 15-letniemu Borysowi Kochno. Kochno był tancerzem, pochodzącym ze szlacheckiej rosyjskiej rodziny, w późniejszych latach, po wyjeździe do Paryża, był również związany z Sergiuszem Diagilewem oraz Colem Porterem. Powieść spłonęła we wrześniu 1939 r. w mieszkaniu kuzyna kompozytora Jarosława Iwaszkiewicza, który sporządził obszerne streszczenie utworu. Jednak jeden z rozdziałów, podarowany właśnie Kochno (w przekładzie rosyjskim samego Szymanowskiego) ocalał. Ten fragment został wydany w Niemczech. W 1930 r. Szymanowski cierpiący na gruźlicę na stałe zamieszkał w willi "Atma" w Zakopanem, skąd kierował Akademią Muzyczną w Warszawie (1930-1932) oraz często wyjeżdżał na leczenie do szwajcarskich sanatoriów.

Karol Szymanowski otrzymał następujące odznaczenia: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Order Oficerski Korony Włoskiej, Order Komandorski Korony Włoskiej, Odznakę honorową Regia Accademia di Santa Cecilia, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Wawrzyn Akademicki Polskiej Akademii Literatury. Ponadto otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz członkowstwa honorowe Ceske Akademie Ved a Umeni, Łotewskiego Konserwatorium Muzycznego w Rydze, Królewskiej Akademii Św. Cecylii w Rzymie, Królewskiej Akademii Muzycznej w Belgradzie, Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej. W 1935 odznaczony został Państwową Nagrodą Muzyczną.

Twórczość Karola Macieja Szymanowskiego
W pierwszej fazie swej twórczości Szymanowski wyraźnie pozostawał pod wpływem muzyki romantyzmu, wzorując się na Ryszardzie Straussie i na swym niedoścignionym mistrzu Chopinie. Począwszy od 1914 r. poddał się wpływom impresjonizmu, stając się jednym z najwybitniejszych przedstawicieli modernizmu. Szymanowski wypracował swój własny bardzo liryczny styl muzyczny oparty na bogatej, innowacyjnej orkiestracji. Wprowadził też do swej muzyki motywy polskiego folkloru, w tym podhalańskiego i kurpiowskiego, na co miały wpływ głównie częste pobyty w Zakopanem. To właśnie w słynnej willi "Atma" w Zakopanem powstało Muzeum Karola Szymanowskiego.

W dorobku kompozytorskim Szymanowskiego odnajdziemy 80 utworów, w tym - jeśli chodzi o muzykę wokalną: 29 pieśni i 6 utworów muzyki chóralnej. Z zakresu muzyki instrumentalnej twórca skomponował: 4 symfonie, 2 koncerty, 11 utworów muzyki kameralnej, 2 opery, 1 operetkę, 2 balety i 17 utworów na fortepian.

Wartym podkreślenia jest fakt, że z okazji 125. rocznicy urodzin oraz 70. rocznicy śmierci kompozytora, w dniu 16 listopada 2006 r. - Sejm RP ogłosił rok 2007 rokiem Karola Szymanowskiego.
źródło: wikipedia - wolna encyklopedia