*****
Mennica
Warszawska
w dobie Królestwa Kongresowego
- od zniesienia Konstytucji
do całkowitej likwidacji autonomii
-1832–1874
Zamknięcie Mennicy Warszawskiej
z
dniem 1 stycznia 1868 r.
Klipa
nawiązująca do starej polskiej tradycji bicia okazjonalnych i
próbnych
monet na kwadratowych płytkach dokumentuje działalność Mennicy
Warszawskiej pomiędzy dwoma powstaniami narodowymi przeciwko
rosyjskiemu zaborcy: listopadowym (1830–1831) i styczniowym
(1863–1864). Po powstaniu listopadowym car Mikołaj I
zniósł w 1832 r.
konstytucję Królestwa, ogłaszając dla niego tzw. statut
organiczny.
Likwidując
odrębność Królestwa od Rosji, już w 1832 r. wprowadzono
monety
dwujęzyczne rosyjsko-polskie, które rozpoczęła wybijać
również mennica
carska w Petersburgu. Na awersie tych monet umieszczono herb Rosji.
Godło Polski, jako rosyjskiej prowincji, znalazło się teraz na małej
tarczce wśród sześciu herbów umieszczonych na
skrzydłach dwugłowego,
rosyjskiego Orła.
W 1841 r. ukaz carski całkowicie zlikwidował
w mennicy warszawskiej dawny polski system monetarny. Odtąd grzywnę
kolońską zastąpił w Warszawie funt rosyjski, a podstawowymi jednostkami
monetarnymi bitymi w naszej mennicy były rubel i kopiejka. Polski znak
mennicy warszawskiej – litery MW – umieszczono na
monetach po raz
ostatni w 1857 r. Od 1850 r. mennica musiała stosować swój
znak w
cyrylicy – litery BM – będące skrótem
oficjalnej rosyjskiej nazwy
„Warszawskaja Monieta”.
W 1849 r. wybito w Mennicy
Warszawskiej ostatnią monetę złotą: rosyjskie 5 rubli z polskim znakiem
menniczym MW; w nakładzie zaledwie 133 sztuk. Wizerunek tej monety
umieszczony jest w centrum klipy. Na klipie umieszczone są ponadto:
polska i rosyjska nazwa mennicy oraz jej polski i rosyjski znak
menniczy, a także monogramy panujących wówczas rosyjskich
carów
Mikołaja I (1825–1855) i Aleksandra II (1855–1881),
zgodnie z ich
wizerunkami na monetach. Na obu stronach klipy oraz na okuciu pudełka
umieszczona jest także data zamknięcia przez Rosję mennicy w Warszawie.
Jedna strona klipy posiada napisy w języku polskim, druga w języku
rosyjskim.
Konsekwencją powstania styczniowego była całkowita
likwidacja odrębności państwowej Królestwa Polskiego,
uznanego odtąd za
część Rosji, zniesienie wszystkich odrębnych władz Królestwa
i
instytucji polskich, w tym także zamknięcie z dniem 1 stycznia 1868 r.
Mennicy Warszawskiej, gdzie z aktualną datą roczną po raz ostatni
wybito monetę w 1864 r. Nastąpiły represje i rusyfikacja kraju, w
którym zaprowadzono język rosyjski jako urzędowy. W aktach
urzędowych
rosyjskich był to teraz „kraj nadwiślański”,
podzielony na dziesięć
guberni (1866 r.), którego rosyjski namiestnik otrzymał
tytuł „generał
- gubernatora” (1874 r.).
Nazwa kraju „Królestwo Polskie”
nadal funkcjonowała, ale wyłącznie w prawie i stosunkach
międzynarodowych Rosji. Dopiero pierwsza wojna światowa przyniosła
Polsce – po 123 latach niewoli – odzyskanie
niepodległości (1918 r.) i
ponowne otwarcie Mennicy Warszawskiej, jako Mennicy Państwowej II
Rzeczypospolitej w 1924 r.
Koncepcję merytoryczną i projekt
graficzny klipy oraz okucia na pudełko opracował Tomasz Bylicki, były
kustosz Gabinetu Numizmatycznego Mennicy. Modele gipsowe awersu i
rewersu wykonała Anna Beata Wątróbska-Wdowiarska, rzeźbiarka
i
medalierka, absolwentka warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych (1987 r.),
laureatka krajowych i międzynarodowych konkursów
medalierskich. Model
gipsowy awersu 5-rublówki 1849 r. z herbem Cesarstwa
Rosyjskiego
wykonał Tadeusz Tchórzewski, rzeźbiarz i medalier, absolwent
warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych (1981 r.), laureat wielu
konkursów, autor nie tylko medali, ale także kilku
pomników. Według
graficznego projektu i modelu gipsowego Tadeusza
Tchórzewskiego
wykonane jest również okucie na pudełko.
Sygnatury projektanta
i obojga artystów medalierów (T.B.; B.W.; T.T.)
umieszczone są na
awersie klipy. Klipę wybiła Mennica Polska S.A. w listopadzie 2010 r.
dla upamiętnienia działalności Mennicy Warszawskiej w czasach
Królestwa
Kongresowego, w latach 1832–1867 i przypomnienia faktu, iż
Mennica
podzieliła również los państwa i narodu i była przez
rosyjskiego
zaborcę zamknięta w ramach represji popowstaniowych z dniem 1 stycznia
1868 r. Jej maszyny, urządzenia i zbiory wywieziono do Petersburga.
Ostatnim
aktem zaborcy wobec Mennicy Warszawskiej była rozbiórka jej
budynków na
ul. Bielańskiej w 1907 r., z przeznaczeniem gruntu pod rosyjski Bank
Państwa.
Wszystkie klipy bite przez Mennicę Polską S.A.,
spadkobierczynię tradycji Mennicy Warszawskiej i Mennicy Państwowej,
numerowane są kolejno na rancie.
autor: Tomasz Bylicki -
były kustosz Gabinetu Numizmatycznego Mennicy