"13 grudnia 1981 r. przejął prowadzenie Mszy św. za Ojczyznę w żoliborskim kościele. Włączył do pracy artystów, aby - jak mówił - pomogli lepiej i głębiej przeżywać liturgię. (...) Homilie jego ściągały coraz większe rzesze ludzi żądnych słów prawdy i podziwiających odwagę młodego księdza. W homiliach swoich niczym Skarga tępił zło, kłamstwo, niesprawiedliwość społeczną, deptanie godności człowieka. (...) Był miłosierny i miłosierdzie świadczył. Jego mieszkanie i garaż były zawalone darami dla biednych rodzin, dla wyrzuconych z pracy. Osobiście bardzo często woził dary rodzinom potrzebującym. W mroźną noc wigilijną podczas stanu wojennego wsiadł do samochodu i dotarł do straży wojskowych na ulicach, wysiadł, zbliżył się spokojnie do żołnierzy, którzy stali gotowi do strzału, wyciągał opłatek i dzielił się z nimi."

Jerzy Popiełuszko (ur. 14 września a. 23 września 1947 w Okopach, zm. 19 października 1984 we Włocławku) - polski ksiądz, związany z Solidarnością, zamordowany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa (SB), Sługa Boży Kościoła katolickiego.

Życiorys

Rodzice Jerzego Popiełuszki - Marianna i Władysław prowadzili gospodarstwo rolne. Od dzieciństwa Jerzy był ministrantem i wyróżniał się głęboką religijnością; był typem samotnika. W latach 1961-1965 uczęszczał do liceum w Suchowoli, a po maturze 24 czerwca 1965 roku wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Warszawie.

Po pierwszym roku studiów, w latach 1966-1968 odbywał przymusowo zasadniczą służbę wojskową w specjalnej jednostce dla kleryków w Bartoszycach. 28 maja 1972 roku otrzymał święcenia kapłańskie z rąk kardynała Stefana Wyszyńskiego, a następnie pracował w parafiach w Ząbkach i Aninie. Z Anina został przeniesiony do Warszawy i był księdzem w Kościele Dzieciątka Jezus, św. Anny oraz, od czerwca 1980 roku, w Parafii pw. św. Stanisława Kostki. W 1978 roku został duszpasterzem środowisk medycznych w Warszawie.

Kapłan "Solidarności"

Od sierpnia 1980 związany ze środowiskami robotniczymi, aktywnie wspierał także Solidarność. W czasie strajku został wysłany do odprawiania mszy w Hucie Warszawa, w stanie wojennym w Kościele św. Stanisława Kostki organizował tzw. Msze za Ojczyznę. Swoją krytyką i sprzeciwem wobec systemu komunistycznego zyskał szerokie poparcie społeczne i popularność w Warszawie, a później także w innych miastach.

W czasie stanu wojennego wielokrotnie oskarżany przez władze PRL o zaangażowanie w działalność polityczną, stał się celem działań operacyjnych Służby Bezpieczeństwa. Został w końcu aresztowany w grudniu 1983, do procesu jednak nie doszło i objęła go amnestia z lipca 1984. W połowie 1984 postać ks. Popiełuszki stała się przedmiotem licznych ataków propagandowych i publicystycznych władz komunistycznych (zwłaszcza Jerzego Urbana, piszącego pod pseudonimem Jan Rem, który nazwał jego kazania seansami nienawiści).

Szykany i naciski władz, rosnące zagrożenie (np. upozorowany wypadek koło Gdańska) oraz kłopoty zdrowotne ks. Popiełuszki były przyczyną, dla której prymas Józef Glemp zaproponował mu jesienią 1984 wyjazd na studia do Rzymu, pozostawiając jednak decyzję samemu zainteresowanemu. Popiełuszko z propozycji nie skorzystał.

Okoliczności śmierci

19 października 1984 r. ks. Popiełuszko został zaproszony do parafii pw. Świętych Polskich Braci Męczenników w Bydgoszczy. Spotkanie to zakończył zdaniem:

"Módlmy się, byśmy byli wolni od lęku, zastraszenia, ale przede wszystkim od żądzy odwetu i przemocy".

W tym samym dniu, wracając do Warszawy, na drodze do Torunia, niedaleko miejscowości Górsk, Jerzy Popiełuszko wraz ze swoim kierowcą Waldemarem Chrostowskim zostali uprowadzeni przez funkcjonariuszy Samodzielnej Grupy "D" Departamentu IV MSW w mundurach funkcjonariuszy Wydziału Ruchu Drogowego MO (Chrostowskiemu udało się uciec z kabiny samochodu, Popiełuszkę skrępowano i przewożono w bagażniku).

30 października z zalewu na Wiśle koło Włocławka wyłowiono jego zwłoki, które zbadano w Zakładzie Medycyny Sądowej Akademii Medycznej w Białymstoku pod kierunkiem prof. Marii Byrdy. W czasie sekcji wykazano ślady torturowania.

W tzw. "procesie toruńskim" toczącym się od 27 grudnia 1984 r. do 7 lutego 1985 r. przed Sądem Wojewódzkim w Toruniu, trzej oficerowie MSW (kpt. Grzegorz Piotrowski - naczelnik wydziału Departamentu IV, por. Leszek Pękala i por. Waldemar Chmielewski) zostali oskarżeni i skazani za uprowadzenie, torturowanie i zabójstwo, zaś ich przełożony - płk Adam Pietruszka (zastępca dyrektora Departamentu IV MSW) - za sprawstwo kierownicze zbrodni. Prokurator Leszek Pietrasiński żądał kary śmierci dla Piotrowskiego oraz kar więzienia dla pozostałych oskarżonych.

Sąd, któremu przewodniczył SSW Artur Kujawa, a sprawozdawcą był SSW Jurand Maciejewski, wymierzył Grzegorzowi Piotrowskiemu karę 25 lat więzienia, Adamowi Pietruszce - 25 lat, Leszkowi Pękali - 15 lat, Waldemarowi Chmielewskiemu - 14 lat. W 1986 r. trzem sprawcom złagodzono karę: Adamowi Pietruszce karę 25 lat zamieniono na 15 lat, Leszkowi Pękali z 15 lat obniżono do 10 lat, Chmielewskiemu z 14 lat do 8. W grudniu 1987 r. sprawców objęła kolejna amnestia - Adamowi Pietruszce złagodzono karę z 15 do 10 lat (wyszedł na wolność w 1995 r); L. Pękali z 10 do 6 lat, W. Chmielewskiemu z 8 do 4 lat i 6 miesięcy. Grzegorzowi Piotrowskiemu zamieniono karę z 25 na 15 lat, wyszedł na wolność w 2001 r.

Proces ten, podobnie jak następny dotyczący tej sprawy, a obejmujący jako oskarżonych gen. Władysława Ciastonia i gen. Zenona Płatka (obaj zostali w 1994 r. uniewinnieni z zarzutu współsprawstwa), nie ujawnił wszystkich okoliczności i inspiratorów zbrodni, co budzi do dziś liczne dyskusje. Oficjalna wersja uprowadzenia i morderstwa była wielokrotnie kwestionowana.

Pod koniec 2002 prokurator Andrzej Witkowski (pion śledczy IPN w Lublinie) zasugerował nową wersję zabójstwa ks. Popiełuszki, podważającą dotychczasowe ustalenia sądu w Toruniu. Trwają starania nad ustaleniem czy za zabójstwem stały osoby wyżej postawione w hierarchii partyjno-państwowej. W 2008 roku sformułowaną przez Witkowskiego hipotezę, zakładającą, że Jerzy Popiełuszko nie zginał 19 lecz 25 października, po kilkudniowych torturach w bunkrach w Kazuniu, ponownie przywowłał były prokurator IPN Leszek Pietrzak. Hiopoteza ta została skrytykowana, jako nie poparta materiałem dowodowym przez m.in. Witolda Kuleszę i Krzysztofa Piesiewicza. Pomoc w uprowadzeniu i współpracę z SB zarzucano również Waldemarowi Chostowskiemu.

Pogrzeb i pamięć

Zabójstwo i ujawnienie prawdy o nim wywołało wstrząs i oburzenie społeczne. Pogrzeb 3 listopada 1984 roku zgromadził tysiące ludzi i przekształcił się w wielką manifestację. Został pochowany na terenie kościoła parafialnego św. Stanisława Kostki w Warszawie, w którym był kapłanem, na terenie w kształcie niewielkiego kurhanu, pod nagrobkiem w kształcie krzyża. Miejsce to jest ogrodzone kamieniami połączonymi łańcuchem, tworzącymi w kompozycji z nagrobkiem różaniec.

Kościół katolicki rozpoczął w 1997 roku proces beatyfikacyjny Jerzego Popiełuszki.

W Suchowoli, w stojącym przy rynku kościele pw. św. Apostołów Piotra i Pawła, znajduje się pomnik Jerzego Popiełuszki, a w samym mieście również izba pamięci.

Na terenie kościoła św. Stanisława Kostki można znaleźć następujące obiekty poświęcone pamięci księdza Jerzego:
* Nagrobek
* Dzwon jego imienia
* Pomnik
* Muzeum - otwarcie nastąpiło 16 października 2004 r.

Grób ten stał się celem licznych pielgrzymek i oficjalnych wizyt (m.in. modlił się przy nim papież Jan Paweł II 14 czerwca 1987 r. oraz kard. Joseph Ratzinger). Szacuje się, że w ciągu 10 lat miejsce to odwiedziło ok. 18 mln ludzi.

Na podstawie wydarzeń związanych z jego śmiercią powstał film Agnieszki Holland Zabić księdza (1988). Na 20 lutego 2009 roku planowana jest premiera filmu fabularnego Rafała Wieczyńskiego o ks. Jerzym Popiełuszce. W główną rolę wcielił się Adam Woronowicz.

Od 2007 roku Gimnazjum nr 2 w Ząbkach nosi imię Jerzego Popiełuszki, a w 2006 roku ZSO w Brzeziu przyjęło za patrona ks. Jerzego.

*****

"Żeby nie był odchodził z domu
żeby nie miała tej łaski być matką kapłana
siedzieć ważnie na prymicjach
teraz nie szumiałoby radio Popiełuszko Popiełuszko
jakby kto siał popiół po całym świecie
a taki był
a taki prawdomówny
że tego nie wypowie bezradność matczyna
utopili mi go pięknego świętego w szlamie rzeki
Wolałaby dziś nie być tą Polką struchlałą
jak Maryja pod krzyżem
wolałaby pochować w białostockim piaseczku.
Tłoczymy się dzisiaj przy jej sercu
a jej ręce leżą ciężko jak dwa kamienie
I jak ja teraz pójdę po wodę do studni
i jak kurom sypnę ziarna
piszą do mnie biskupi doktorzy
nie dla mnie te cierpiętliwe honory
ja jestem prosty ból do samego nieba."

Anna Kamieńska, "Matce ks. Jerzego Popiełuszki", 31.10.1984