Słoń afrykański
(Loxodonta africana)
- gatunek ssaka z rodziny słoniowatych, największy ze
współcześnie żyjących gatunków ssaków
lądowych. Wcześniej uznawany jako jeden gatunek wraz z afrykańskim
słoniem leśnym
(Loxodonta
cyclotis).
Zwierzę stadne, zamieszkuje afrykańską sawannę, lasy i stepy od
południowych krańców Sahary po Namibię, północną
Botswanę i północną część Afryki. W starożytności
wykorzystywane jako zwierzęta bojowe.
Podstawowe dane
Wielkość
* Wysokość: samiec - od 3 do 4,2 m,
samica od 2,2 do 2,6 m
* Długość: samiec - od 6 do 7,5 m,
samica - od 4,9 do 6,2 m
* Masa ciała: samiec - od 4000 do 6000
kg, samica - od 2100 do 3200 kg
* Długość ciosów: do 3 m
* Ciężar ciosów: od 30 do 40
kg
Tryb życia
- Zwyczaje: żyje w grupach rodzinnych
- Odgłosy: głębokie chrząkanie jako stała forma komunikacji,
trąbienie, gdy jest zdenerwowany
- Pożywienie: rośliny
- Długość życia: około 70 lat
Cechy charakterystyczne
- Uszy - sięgają do 1,5 m długości. Wykorzystywane są jako
wachlarze do chłodzenia całego ciała.
- Trąba - służy do oddychania, wąchania, picia i "kąpieli"
jak również do zbierania pożywienia i zrywania gałęzi z
wyższych partii drzewa. Jest zakończona dwoma palczastymi wyrostkami.
- Zęby - tylko cztery funkcjonalne zęby długości 30 cm, po
jednym z każdej strony szczęki. Mogą one odrastać nawet sześć razy.
- Ciosy (błędnie zwane kłami) - przedłużone siekacze, rosną w
ciągu całego życia zwierzęcia.
- Stopy - spodnia ich strona jest miękka i delikatna, dzięki
czemu zwierzę mimo olbrzymiej wagi może poruszać się bezszelestnie.
- Skóra - pomarszczona, pokryta szczątkowym
owłosieniem. U młodych słoni pokryta jest rzadkimi grubymi włosami.
- Słoń afrykański jest większy od swego krewniaka, słonia
indyjskiego (azjatyckiego).
Środowisko życia
Samice i młode słonie żyją w stadzie pod przewodnictwem dorosłej
samicy, z którą każdy z członków rodziny jest
spokrewniony. Młode samce przeganiane są ze stada, kiedy tylko osiągną
dojrzałość płciową. Zbierają się później, aby prowadzić
życie w grupie kawalerów.
Dorosłe samce żyją samotnie, dostęp do stada mają tylko przez
krótki czas, kiedy samica znajduje się w okresie rui.
Pokonując nawet olbrzymie odległości stada nie oddalają się od wody.
Słonie nie tylko piją chętnie, ale również uwielbiają się
kąpać, najlepiej każdego wieczoru. Po kąpieli słonie obsypują swoją
wilgotną skórę piaskiem. Powstała w ten sposób
warstwa kurzu i błota pomaga im chronić się przed atakami gryzących
owadów.
Komunikacja
Jeśli słonie stracą ze sobą kontakt wzrokowy w buszu, dają znać o sobie
przy pomocy głębokich, chrapliwych odgłosów. Pochodzą one z
nosa, gardła i trąby. Kiedy tylko słoń dostrzeże niebezpieczeństwo,
informuje o tym swoich towarzyszy nagle milknąc.
Konflikty między pojedynczymi osobnikami rozstrzygane są na
ogół w sposób pokojowy. Zwierzę stojące niżej w
hierarchii stada ustępuje zazwyczaj stojącemu wyżej, kiedy tylko
dostrzeże, że ten wykonuje niebezpieczne gesty, takie jak zwijanie
trąby czy wzbijanie tumanów kurzu. W takich chwilach można
też usłyszeć charakterystyczne dla słoni trąbienie. Gesty te wykonywane
są także dla odstraszenia przeciwnika.
Pożywienie
Słonie są wyłącznie roślinożerne. Pożerają różnego rodzaju
trawy, liście, mniejsze gałęzie i konary oraz owoce. Nieliczne zęby,
jakie posiadają słonie, wykorzystywane są do rozdrabniania pożywienia,
Jeżeli słoń straci wszystkie zęby na raz, nie może jeść i ginie z
głodu. Dzieje się tak najczęściej w 70. roku życia.
Dzienne zapotrzebowanie pokarmowe u większych osobników
przekracza 200 kg. Zapotrzebowanie na wodę sięga 190 l w ciągu dnia.
Dziennie słoń wydala ok. 80-90 kg kału.
Rozmnażanie
Słonie osiągają dojrzałość płciową w wieku 14-15 lat. Zaloty polegają
na wykonywaniu gestów wskazujących na rodzącą się więź
pomiędzy samcem, a samicą, podczas których zwierzęta
pieszczą się trąbami. Z reguły po 22 miesiącach rodzi się jedno młode
słoniątko. Mierzy ono ok. 85 cm i waży ok. 110 kg.
Słoniątko karmione jest przez matkę przez dwa lata, lub czasami dłużej.
Po urodzeniu się następnego słoniątka, starsze z nich staje się
pełnoprawnym członkiem rodzinnego stada. Samica rodzi młode zazwyczaj
raz na cztery lata. Otoczona jest najczęściej dwoma lub trzema młodymi
w różnym wieku.
Podgatunki
Wyróżnia się dwa podgatunki słonia afrykańskiego: słoń
afrykański stepowy
(Loxodonta
africana oxyotis) i słoń afrykański sawannowy
(Loxodonta africana africana).
Słoń afrykański leśny
(Loxodonta
cyclotis), wcześniej uznawany za podgatunek, został
przeklasyfikowany do rangi odrębnego gatunku, czego słuszność
potwierdzają najnowsze badania genetyczne.
Poziom zagrożenia
Największym zagrożeniem dla słoni jest człowiek. Słonie są zagrożone w
wyniku niszczenia środowiska i kłusownictwa. Zabijanie dla kości
słoniowej, skór i mięsa, nierzadko dla sportu doprowadziło
do spadku populacji słoni z kilku milionów do 700 tys.
osobników w 1989. Obecnie słoń afrykański jest chroniony
przepisami konwencji waszyngtońskiej (CITES).
Inne informacje
- Słonie afrykańskie są uważane za zwierzęta obdarzone wysoką
inteligencją. Mózg słonia waży ok. 6000 g (czterokrotnie
więcej niż mózg człowieka).
- Przeciętna długość życia słonia wynosi około 65-70 lat w
stanie dzikim i do 80 lat w niewoli. Notowano przypadki słoni
osiągających ponad 80 lat.
- Najstarsze skamieliny słoni afrykańskich pochodzą ze
środkowego pliocenu.
- Mimo że słoń afrykański jest właściwie zwierzęciem sawanny,
potrafi przystosować się do innych warunków, dzięki czemu
może żyć na obszarach położonych na południe od Sahary. Osiedla się
jednak tylko tam, gdzie znajdują się źródła wody pitnej i
miejsca do kąpieli.
- Trąba słonia liczy 40 000 mięśni, czyli więcej niż całe
ciało człowieka.
- Wielką przyjaciółką i obrończynią słoni
afrykańskich jest badaczka ich zachowań Cynthia Moss.
