20 rubli, Dziady, 2008

Informacje ogólne
Białoruś, Republika Białoruś, Biełaruś, Respublika Biełaruś, państwo we wschodniej Europie, bez dostępu do morza. Na północy graniczy z Litwą (502 km) i Łotwą (141 km), na wschodzie z Rosją (959 km), na południu z Ukrainą (981 km) oraz na zachodzie z Polską (605 km). Powierzchnia 207,6 tys. km2. 10,366,7 tys. mieszkańców (2000). Średnia gęstość zaludnienia: 49 osób/km2. Najgęściej zaludniona jest środkowa część kraju (60 osób/km2, najsłabiej Polesie (25 osób/km2). Stolica: Mińsk (1,68 mln, 1997). Główne miasta (1991): Homel (501 tys.), Witebsk (356 tys.), Mohylew (368 tys.), Grodno (303 tys.), Brześć (295 tys.). Ludność miejska stanowi 45%. Podział administracyjny: 6 obwodów. Język urzędowy: białoruski i rosyjski. Skład etniczny: Białorusini (77,9%), Rosjanie (13,2%), Polacy (4,1%), Ukraińcy (2,9%), Żydzi (1,9%). Wyznania: prawosławni 60%, katolicy 8%, niewierzący 30%. Jednostka monetarna: 1 rubel białoruski. Analfabetyzm sięga 2%. Przyrost naturalny: -4,69% (2000), jeden z najniższych na świecie. Średnia długość życia: mężczyźni 61 lat, kobiety 74,4 lata. Białoruś graniczy od zachodu z Polską i Litwą, od południa z Ukrainą, od wschodu z Rosją i z Łotwą od północy. Bez dostępu do morza. * Całkowita granica lądowa: 2 969 km * Długość granic z sąsiadującymi państwami: Łotwa 143 km, Litwa 462 km, Polska 399 km, Rosja 990 km, Ukraina 975 km * Najwyższy punkt: Góra Dzierżyńskiego (Święta Góra) 346 m n.p.m * Najniższy punkt: Niemen 90 m n.p.m Największe miasta: Mińsk (stolica) - 1,8 mln mieszkańców, Homel, Grodno, Witebsk, Mohylew, Bobrujsk, Brześć nad Bugiem, Baranowicze, Borysów, Pińsk, Orsza, Nowopołock, Mozyrz, Lida, Mołodeczno.
Warunki naturalne
Powierzchnia nizinna z rzeźbą polodowcową. Znaczna część Białorusi położona jest w zachodniej części Niziny Wschodnioeuropejskiej, 70% powierzchni poniżej 200 m n.p.m. Na północy wyżyny morenowe (Wyżyna Białoruska) przechodząca w Pojezierze Wileńskiej. Na południu, ok. 20% powierzchni kraju zajmują rozległe tereny bagienne i torfowiska (Polesie). Najwyższy szczyt kraju: Dierżyński 346 m n.p.m. na Wzniesieniach Mińskich.
Klimat
Klimat umiarkowanie ciepły. średnia temperatura w styczniu od -8° do -4°C, natomiast w lipcu 17-19°C. Średnie roczne sumy opadów od 550 do 700 mm, przewaga opadów latem. Średnia temperatura powietrza i średnia suma opadów w stolicy kraju wynoszą: w styczniu -6°C i 40 mm, w lipcu 17°C i 90 mm.
Rzeki i jeziora
Gęsta sieć rzeczna, większość żeglowna oraz wykorzystywana do spływu drewna. Główne rzeki: Prypeć, Dniepr, Dźwina, Niemen, Berezyna, Sożem, Jasiołda, Willa. Ponad 10 tys. jezior polodowcowych: Narocz (80 km2), Oświejskie, Dryświaty. Najwięcej jezior na Pojezierzu Brasławskim.
Flora i fauna
Ponad 30% powierzchni kraju zajmują bagna i torfowiska. Naturalną szatę roślinną kraju stanowią lasy mieszane, na północy brzozowe, sosnowe i jodłowe, na południu dębowe, jesionowe, klonowe, grabowe, olszynowe, osikowe i bukowe, pokrywające 30% oraz roślinność bagienna i torfowiskowa. Największe zbiorowiska leśne tworzą puszcze: Grodzieńską, Nalibocką i Białowieską, rozciągające się wzdłuż granicy z Polską. Świat zwierzęcy reprezentują: łosie, dziki, bobry, żubry, jenoty. Duże zanieczyszczenie środowiska po awarii elektrowni w Czernobylu na Ukrainie.
Historia
Pierwsi mieszkańcy pojawili się na terenach Białorusi sto tysięcy lat temu. W IX wieku powstały księstwa wschodniosłowiańskie m.in. połockie, turowskie, pińskie i smoleńskie. W X wieku rozpoczęła się chrystianizacja Słowian wschodnich, zakończona dopiero w XV-XVI wieku. Ludność wschodniowsłowiańska mówiąca językiem rusińskim stanowiła większość w Wielkim Księstwie Litewskim. Na państwo Witolda składała się Ruś Biała i Czarna, jak również Zaleska. Trzeba dodać, że język starobiałoruski był w okresie panowania Giedyminowiców językiem państwowym, zanim wyparty został przez język polski (oficjalnie w 1696 roku) W konsekwencji rozbiorów Rzeczypospolitej Obojga Narodów tereny białoruskie przeszły pod władanie Rosji. Tłumiono wówczas wszelkie oznaki niezależności Białorusinów - zaczynając od języka, poprzez likwidację unii brzeskiej na terenach wcielonych do Cesarstwa aż po odbieranie majątków szlachcie białoruskiej. Białorusini wzięli udział w polskich powstaniach: listopadowym i styczniowym. Główni działacze polityczni tacy jak Konstanty Kalinowski (biał. Kastuś Kalinouski) i Sierakowski opowiadali się za wskrzeszeniem unii polsko-litewskiej z autonomią Białorusi w jej ramach. Za działalność patriotyczną spotykały ich represje ze strony carów (m.in. Kastuś Kalinouski został powieszony w 1864). Koniec XIX wieku i początek XX to okres, w którym kształtuje się elita kulturalna i polityczna rozpowszechniająca ideę narodu białoruskiego. W roku 1902 Wacław Iwanowski powołuje Białoruską Partię Rewolucyjną, a rok później bracia Iwan i Anton Łuckiewiczowie powołują Białoruską Rewolucyjną Hromadę. Pierwsza legalna gazeta białoruska pod nazwą Nasza Dola wychodzi 1 września 1906 i jest nieoficjalnym pismem BSH. 25 marca 1918 Białoruś w wyniku pokoju w Brześciu i porozumienia z państwami centralnymi po raz pierwszy w historii (na krótko) ogłosiła niezależność - powstało wówczas państwo białoruskie pod nazwą Białoruska Republika Ludowa. 27 lutego 1919 powołana została sowiecka Litewsko-Białoruska Republika Rad, która upadła 1 września 1919. 23 lutego 1920 w Rydze przedstawiciele Polski i Białorusi podpisali umowę o charakterze konwencji wojskowej mówiącej o wspólnej walce z bolszewikami Wojska Polskiego i Białoruskiej Armii Narodowej (którą dowodził gen. Stanisław Bułak-Bałachowicz). Na mocy pokoju ryskiego tereny Białorusi podzielone zostały między Polskę a Rosję. Głównym ośrodkiem kulturalnym inteligencji białoruskiej stało się Wilno oraz w niewielkim stopniu Białystok. Po sowieckiej stronie kordonu utworzono Białoruską Republikę Radziecką (BSRR) ograniczoną terytorialnie do Mińska i okolic. W wyniku agresji radzieckiej na Polskę 17 września 1939 do Białoruskiej SRR przyłączono wschodnią część Mazowsza, Podlasie, Grodno i Polesie. W latach 1941-44 Białoruś była okupowana przez wojska niemieckie. Dla zwiększenia siły ZSRR w ONZ (oficjalnie w uznaniu zasług Białorusinów w czasie II wojny światowej) przyznano BSRR miejsce w ONZ, obok USRR. 26 kwietnia 1986 w wyniku wybuchu jednego z reaktorów jądrowych w elektrowni w Czarnobylu na Ukrainie poważnie skażona została znaczna część Białorusi. Deklaracja suwerenności została uchwalona przez Radę Najwyższą 27 lipca 1990, lecz pełna niepodległość Republiki Białoruś nastąpiła po rozwiązaniu ZSRR, gdy w grudniu 1991 w białoruskiej rezydencji rządowej Wiskuli podpisano tzw. układ białowieski. System polityczny Białorusi po 1994 przerodził się w republikę prezydencką, z wyraźnymi cechami państwa autorytarnego. Prezydentem niezmiennie pozostaje Alaksandar Łukaszenka, który oskarżany jest przez społeczność międzynarodową o łamanie praw człowieka. Jednak stosunki z Rosją uległy ochłodzeniu po zakręceniu Białorusi dopływu rosyjskiej ropy naftowej.
Symbole historyczne
Biało-czerwono-biała flaga oraz godło - Pogoń (biał. Пагоня) to symbole, które były używane przez Białoruską Republikę Ludową oraz od momentu uzyskania niepodległości w 1991 do kontrowersyjnego referendum w sprawie symboli narodowych (niezależni obserwatorzy stwierdzili, że referendum nie spełniało standardów demokratycznych) w 1995. Godło nawiązuje do herbu Pogoni - historycznego dla Wielkiego Księstwa Litewskiego, obejmującego swoim terytorium m.in. dzisiejszą Białoruś. Stąd podobieństwo do Pogoni - Godła Litwy (lit. Vytis).
Kultura
Kultura białoruska nie może się swobodnie rozwijać w granicach kraju. Prezydent skutecznie dusi w zarodku wszelkie ogniska wolnomyślicieli, w których rozwinąć może się działalność opozycyjna m.in. zamknięto Uniwersytet Humanistyczny oraz inne szkoły, gdzie językiem wykładowym był białoruski. Media są w większości upaństwowione i propagują kulturę "poprawną politycznie". To w Polsce najprężniej działają organizacje pronarodowe. W Białymstoku znajduje się rozgłośnia radiowa, która nadaje audycje dostępne na Białorusi. Nieopodal (w Gródku) co roku z inicjatywy BAS-u na uroczysku Boryk odbywa się Festiwal Muzyki Młodej Białorusi "Basowiszcza", gdzie młodzi muzycy wprost ze sceny mają możliwość wykrzyczenia gniewu i haseł nawołujących do walki z reżimem. Legendą muzyki białoruskiej jest NRM (dobrze znany także w Polsce-liczne koncerty, współpraca z Pidżamą Porno), równie dużą popularnością cieszą się takie zespoły jak: Gods Tower, Rasta, St.Mir, Indiga, Ściana, BN, Krama, Żyhimont Vaza, Ulis, IQ 48, Neuro Dubel i inni. Znanym "zakazanym" wykonawcą jest też Zmicier Wajciuszkiewicz.
źródło: wikipedia - wolna encyklopedia