Bursztyn
- określany także jako Jantar, Złoto Północy, Złoto Bałtyku,
Dobry
Kamień, Święty Kamień, Amber, Elektrum - to budząca zachwyt kopalna
żywica sprzed 40 mln lat, niezwykła i tajemnicza, posiadająca
dobroczynne właściwości, które doceniono już w wiekach
średnich. Ta
kopalna żywica drzew iglastych, a w rzadszych przypadkach żywicujących
liściastych drzew z grupy bobowców, występuje aż w około 60
gatunkach.
Bursztyn znany był od
dawna:
- Grecy nazywali ten kamień elektron, co oznacza świecący i
błyszczący,
- Rzymianie
nazywali bursztyn lyncurium, czyli mocz rysia, albowiem według legendy
złocisty kamień powstał ze skamieniałego moczu tego drapieżnika,
- succinum
to łacińska nazwa bursztynu używana w farmacji, powstała od łac. succus (sok),
- sukcynit - nazwa geologiczna, pochodzi od succinum (sok,
żywica drzewna),
- Egipcjanie nazywali bursztyn sokal,
- Arabowie nazywali
bursztyn anbar,
ponieważ zapach pocieranego bursztynu kojarzył się z zapachem ambry,
- Persowie nazywali kamień karuba - złoty
rabuś,
- Włosi - ambra
gialla,
- zaś Szwedzi - raf,
co oznacza znaczy chwytać,
- słowiańska nazwa jantar została przejęta od
Litwinów, a ta od fenickiej nazwy jainitar - żywica morska.
Magiczna
moc lecznicza i płynąca z niego pozytywna energia zawdzięczana jest
jonom ujemnym, które m.in. pobudzają system nerwowy oraz
łagodzą stany
reumatyczne, zapalne. W ezoteryce elektryczne właściwości bursztynu
przyciągają do człowieka większe ilości siły życiowej i
równoważy ciało
eteryczne. Miał on też wpływać pozytywnie na rozwój
zdolności
paranormalnych.
W medycynie ludowej dym bursztynowych kadzidełek
zabijał bakterie, a noszone na szyi korale zapobiegały bólom
gardła i
głowy oraz wzmacniały tarczycę. Ogrzane grudki bursztynu stosowało się
do wyciągania z oczu ciał obcych (muszek, pyłków).
Utłuczony
proszek zażywano jak tabakę, co miało oczyścić zatoki i pozbyć się
kataru. Współczesna litoterapia stosuje bursztyn jako
nalewkę w
leczeniu chorób tarczycy, gardła, przy chrypce i reumatyzmie.
Bursztyn bałtycki (sukcynit,
„bałtyckie złoto”) to odmiana bursztynu, substancja
organiczna, żywica
kopalna, która powstała w warunkach naturalnych co najmniej
przed 40
milionami lat; pochodzi z utworów trzeciorzędowych (od
eocenu po miocen
dolny).
Ciekawostki na temat
bursztynu bałtyckiego:
- jako jedyny wśród żywic kopalnych zawiera dużo
(od 3-8%) kwasu bursztynowego, najwięcej w korze, swojej zewnętrznej
warstwie,
- wyjątek stanowi znajdowany w okolicach Gdańska gedanit,
- w dotyku jest ciepły, a ogrzany w dłoni przyjemnie pachnie,
- w słonej wodzie pływa, zaś w słodkiej tonie,
- ma zdolność do uzyskiwania ładunku elektrycznego,
- przy potarciu ładuje się ujemnie, korzystnie dla człowieka,
- pali się jasnym płomieniem,
- łatwo poddaje się obróbce,
- zmienia się pod wpływem działania światła,
- gwałtownie podgrzany pęka,
- temperatura mięknienia bursztynu to około 150°C,
- topi się on przy temperaturze 350°C,
- poddaje się barwieniu przy pomocy substancji organicznych,
a także syntetycznych,
- można go poddawać termicznemu procesowi klarowania oraz
barwienia, a także prasowania.
Znaczenie bursztynu:
- niekiedy
zawiera bardzo cenne z punktu widzenia naukowego i wyjątkowo atrakcyjne
dla kolekcjonerów inkluzje, często doskonale zachowanych
organizmów
zwierzęcych i roślinnych,
- bursztyn bałtycki od najdawniejszych
czasów był używany jako kamień ozdobny i leczniczy, ozdoby i
amulety
wyrabiano z niego już w paleolicie,
- handlowano nim w całej Europie,
- niezwykłym
powodzeniem cieszył się w Cesarstwie Rzymskim, wyprawy po niego były
organizowane od V w. p.n.e. i wiodły tzw. szlakiem bursztynowym od
Adriatyku do wybrzeży Morza Bałtyckiego,
- fascynujący od lat
bursztyn wykorzystywany jest w sztuce i rzemiośle, ciągle należy do
wysoko cenionych kamieni ozdobnych, wykonuje się bowiem z niego
przedmioty użytkowe i ozdobne oraz biżuterię, często o dużej wartości
artystycznej,
- ceniony już w średniowieczu, przez Greków i
Rzymian, za walory dekoracyjne, stanowi źródło inspiracji
jubilerskich
do dnia dzisiejszego, obecnie wyroby z bursztynu, są najbardziej
pożądaną pamiątką z pobytu w Polsce,
- najbardziej znanym dziełem jest Bursztynowa komnata,
która zaginęła bez wieści podczas II wojny światowej,
- jest wykorzystywany w przemyśle kosmetycznym,
farmaceutycznym i medycynie,
- największa
znana bryła ważąca 9,75 kg została znaleziona w 1860 r. w okolicach
Kamienia Pomorskiego, obecnie okaz ten znajduje się w Muzeum
Przyrodniczym Uniwersytetu im. Humboldta w Berlinie,
- najciekawsze kolekcje można podziwiać w Muzeum Ziemi PAN w
Warszawie i Muzeum Zamkowym w Malborku.
Szlak bursztynowy
- w szerszym znaczeniu - to określenie powiązań handlowych pomiędzy
europejskimi krajami basenu Morza Śródziemnego, a ziemiami
leżącymi na
południowym wybrzeżu Bałtyku. Natomiast w znaczeniu węższym - szlak
bursztynowy oznacza przebieg tras zorganizowanych wypraw po bursztyn,
nasilonych od I w. naszej ery. Współczesny Szlak Bursztynowy
- Amber
Route - to podróż przez wielowiekową tradycję,
która na Pomorzu
odcisnęła swój ślad, gdzie bursztyn ma szczególną
wartość, stanowiąc
dumę mieszkańców, rzemieślników, czy
bursztynników.
Początkowo
bursztyn był przedmiotem wymiany handlowej, w której
pośrednikami byli
Celtowie. Pierwsze zorganizowane wyprawy po elektron odbywały się w V
w. p.n.e.. Nie docierały one jednak do wybrzeży Bałtyku, dokonując
transakcji z celtyckimi pośrednikami.
Dopiero po podboju terenów
nad środkowym Dunajem, Rzymianie rozwinęli od I wieku n.e. handel
bursztynem na dużą skalę, organizując kilkoma drogami wyprawy z Panonii
nad Bałtyk, szczególnie do Sambii. Szczytowy
rozwój tego handlu
przypada na III w. a od połowy IV w. wymiana stopniowo zamierała.
Głównym ośrodkiem handlu bursztynem na terenie imperium
rzymskiego była
Akwileja.
Dokładny przebieg szlaku nie został jednoznacznie
określony. Wiadomo jedynie, że wiódł początkowo przez Bramę
Morawską,
następnie skręcał na północ i przez Śląsk oraz Kujawy z
brodem przez
Wisłę w Otłoczynie koło Torunia prowadził nad Bałtyk. Jego przebieg
prawie dokładnie pokrywa się z dzisiejszą budowaną autostradą A1. Jego
warianty są rekonstruowane na podstawie wzmianek starożytnych pisarzy,
ale głównie poprzez wyniki badań archeologicznych.
Szlak znaczą
znaleziska rzymskich monet, wyroby z brązu, ceramika rzymska (terra
sigillata) i skarby bursztynu. Na szlaku leżał z pewnością dzisiejszy
Wrocław. Na terenie jego osiedla Partynice znaleziono w XIX w. duży
skarb bursztynu pochodzący z I w. naszej ery, ważący około 500
kilogramów. Chociaż jak to w takich wypadkach bywa,
niektórzy mówią o 2
750 kg.
Z dużym prawdopodobieństwem można zaryzykować
twierdzenie, że główna nitka szlaku, poczynając od przełomu
tysiącleci
biegła z Wiednia (Vindobony) przez Brno, Kłodzko, Wrocław, Kalisz,
Toruń, Świecie.
*****
AMBER ROUTE SERIES
The “Amber Route” is a very popular series of
beautiful collector coins struck by the Mint of Poland for the issuer,
Niue Island.
The characteristic feature of this series is an amber insertion and a
small mintage. The coins pay tribute to the main cities which lay along
this ancient route of commercial contacts.
The route connected the European states at the Mediterranean Sea and
the lands on the southern shore of the Baltic Sea, and was named after
the major object of travelers’ desire, amber.
The first trips to acquire this old subject of trade exchange were
organized as early as the 5th century.
The exact route was never explicitly established, however, it is
assumed that it went through Kaliningrad, Gdańsk, Wrocław, Stare
Hradisko, Szombathely, Carnuntum and Aquileia.
Carnuntum is the biggest
Roman monument in Central Europe. It is located in today’s
Austria (between the villages of Bad Deutsch-Altenburg and Petronell).
Initially a Celtic settlement, it was then transformed by the Romans
into a military camp and soon a civilian town was created in its
vicinity. It then became the capital of the Roman province of Pannonia,
and from the 2nd century – Pannonia Superior.
Carnuntum was for a long period an important
cultural and economic center on the map of the Roman Empire. It was the
last Roman Empire town on the Amber Route. The significance of
Carnuntum lies in its borderline location – the area behind
the Danube, today’s Bratislava, was at that time occupied by
the barbarians. For this reason, Carnuntum was not only a town, but
also a powerful fortress with a series of fortifications which were to
protect the northern borders of the Empire.
The most famous monument of Carnuntum is
Heidentor
– a triumphal arch called the Heathens' Gate, built in the
honor of Emperor Constantius II. The city also had an amphitheater,
numerous bath houses and temples (dedicated to Jupiter, Venus and
Mithras), as well as a sewage system under the streets. In the town
there were numerous production enterprises, including a brickyard
famous in the whole Pannonia.