1050 lat temu na polskiej ziemi zosta³ postawiony krzy¿, a ksi±¿ê Mieszko I przyj±³ chrzest. Chrzcielnica Mieszka I sta³a siê symboliczn± kolebk± rodz±cego siê narodu i znakiem buduj±cym jego to¿samo¶æ. Konsekwencje tego wydarzenia najdobitniej wyrazi³ kard. Stefan Wyszyñski, mówi±c o „narodzie ochrzczonych”, o „chrzcie narodu", a co za tym idzie o chrzcie Polski. Zostali¶my wówczas wprowadzeni w nowy ¶wiat, który wyrazi³ siê przez now± kulturê, nowe instytucje, struktury i zapisy prawne, przenikaj±ce do ¿ycia politycznego, gospodarczego, spo³ecznego i kulturowego.

   Osob±, która podczas tego procesu mia³a niebagatelny wp³yw na Mieszka I by³a bez w±tpienia jego czeska ma³¿onka Dobrawa. To od niej ksi±¿ê uczy³ siê zasad wiary. Mo¿emy j± nazwaæ matk± chrzestn± Polski. Nic zatem dziwnego, ¿e na przedniej stronie banknotu wydanego z okazji 1050. rocznicy chrztu Polski pojawiaj± siê podobizny ksi±¿êcej pary, oczywi¶cie w graficznej wersji Jana Matejki, prosto z jego pocztu królów i ksi±¿±t polskich. Nad g³ow± Dobrawy widnieje jeleñ po¶ród wici ro¶linnej, który jako ¿ywo wyskoczy³ z bordiury drzwi gnie¼nieñskich. To starochrze¶cijañski wróg wê¿y, który czuj±c nadchodz±c± staro¶æ, w³asnym oddechem wyci±ga gada z nory, a gdy zostaje uk±szony i czuje jad rozchodz±cy siê po ciele, wówczas pije ¼ródlan± wodê, linieje ze starej sier¶ci, m³odnieje i odradza siê do nowego ¿ycia. Symbolika jest tu a¿ nadto oczywista: woda, która ocala - to woda chrzcielna, która daje nowe ¿ycie; jeleñ - to chrze¶cijanin  odrodzony moc± chrztu. Przy lewym ramieniu Mieszka I widnieje stauroteka lednicka (relikwiarz w kszta³cie krzy¿a) sprowadzona do Polski prawdopodobnie przez Ottona III, jeden z najstarszych artefaktów chrze¶cijañskich na naszych ziemiach - niemal pamiêtaj±cy rok 966. Ta sama stauroteka pojawia siê jako zabezpieczenie w ultrafiolecie.

   Przechodz±c na odwrotn± stronê banknotu widzimy katedrê gnie¼nieñsk±. W jej obecnej gotycko-barokowej szacie. To ¶wi±tynia wyj±tkowa w dziejach naszego narodu. Swoj± genez± siêga do X stulecia, jest spadkobierczyni± ko¶cio³ów budowanych przez Mieszka I i Boles³awa Chrobrego. W przesz³o¶ci by³a aul± koronacyjn± królów polskich i miejscem wielu znacz±cych wydarzeñ historycznych, m.in. s³ynnego zjazdu gnie¼nieñskiego w 1000 roku, kiedy to cesarz Otton III przyby³ do grobu ¶w. Wojciecha. Owocem tego wydarzenia by³o powstanie pierwszej polskiej metropolii w Gnie¼nie, a w dalszej perspektywie wzrost znaczenia Polski na arenie miêdzynarodowej i koronacja królewska. Zrozumia³e jest zatem okre¶lanie katedry gnie¼nieñskiej mianem: Mater Ecclesiarum Poloniae, czyli Matki Ko¶cio³ów Polski. Plan tej przes³awnej ¶wi±tyni pojawia siê równie¿ jako jedno z zabezpieczeñ banknotu, tzw. recto-verso. Obok katedry, po jej wschodniej stronie, widnieje kielich królewski, zwany równie¿ trzemeszeñskim, wykonany oko³o 1190 roku ze srebra repusowanego i grawerowanego, w znacznej czê¶ci z³oconego. Posiada on bardzo rozbudowan± ikonografiê zaczerpniêt± g³ównie z Ksi±g Królewskich Starego Testamentu (st±d jedna z jego nazw). Stopê i czaszê pokrywaj± sceny przedstawiaj±ce dzieje Izraela. Na banknocie, czasza kielicha dumnie prezentuje Natana i Joaba koronuj±cych Dawida na króla. Wszystkie zilustrowane na kielichu wydarzenia ukazuj± idealny obraz spo³eczeñstwa chrze¶cijañskiego, realizuj±cego harmonijn± wspó³pracê w³adzy ¶wieckiej i ko¶cielnej. Obok czaszy kielicha po¶ród wici ro¶linnej rodem z drzwi gnie¼nieñskich ukrywa siê paw. Wed³ug staro¿ytnych jego miêso nigdy nie gnije, a roz³o¿ony ogon jest wizerunkiem nieba. Dlatego te¿ paw sta³ siê symbolem nie¶miertelno¶ci i ¿ycia wiecznego, do którego wchodzi siê przez sakrament chrztu. Zatem przedstawiona na banknocie symbolika przywo³uje czasy chrztu Polski - wydarzenia prze³omowego w naszych dziejach. Przypomina o jego teologicznym wymiarze, ale tak¿e o jego politycznych, spo³ecznych i kulturowych konsekwencjach.

¬ród³o: NBP oraz ks. Jaros³aw Bogacz Konserwator Diecezjalny Archidiecezji Gnie¼nieñskiej