Metal: stop pier¶cieñ MN 25, rdzeñ CuAl6Ni2
Stempel: zwyk³y
¦rednica: 24,00 mm
Waga: 6,54 g
Wielko¶æ emisji: 1 500 000 szt.
Projektant monety: Dobrochna Surajewska
Data emisji monet: 22.05.2014 r.
Na zlecenie NBP monety wyprodukow³a Mennica Polska S.A.

Pierwsza okoliczno¶ciowa piêcioz³otowa moneta w standardzie obiegowym – „25 lat wolno¶ci”, która zainauguruje now± seriê o nazwie „Odkryj Polskê”. Ma ona przybli¿aæ miejsca i zdarzenia wa¿ne dla naszego kraju. Monety emitowane w tej serii bêd± mia³y rozmiar standardowych monet obiegowych o nominale 5 z³ i zast±pi± okoliczno¶ciowe dwuz³otówki ze stopu Nordic Gold emitowane od 1995 r.

Moneta powsta³a w odpowiedzi na apel prezydenta Bronis³awa Komorowskiego zapraszaj±cego Polaków do wspólnego ¶wiêtowania 25-lecia wolno¶ci. W czasie swojej wizyty w NBP w kwietniu tego roku prezydent podkre¶li³, ¿e 25-lecie polskiej wolno¶ci to tak¿e 25 lat procesu umacniania niezale¿no¶ci i pozycji banku centralnego oraz umacnianie zasad wolno¶ci gospodarczej i suwerenno¶ci pañstwa. – Dziêki NBP bêdzie funkcjonowa³ w wymiarze masowym dotykalny symbol naszej odzyskanej 25 lat temu wolno¶ci w postaci monety obiegowej – powiedzia³ Bronis³aw Komorowski.

Na rewersie monety „25 lat wolno¶ci” widnieje rêka uniesiona w ge¶cie zwyciêstwa, znak „V”, który odnosi siê do wyborów parlamentarnych z 4 czerwca 1989 r., prze³omowego momentu dla procesu przemian politycznych w Polsce. Ten gest pokaza³ w Sejmie Tadeusz Mazowiecki, pierwszy niekomunistyczny polski premier. „4 czerwca 1989 roku Polacy zmêczeni auto¬rytarn± w³adz± zapocz±tkowali przemiany poli¬tyczne, które w kolejnych miesi±cach odmieni³y Europê. Wrzucanie na pocz±tku czerwca kartek do urn wyborczych w Bia³ymstoku, Kaliszu czy Wroc³awiu zaowocowa³o latem otwarciem granic na Wêgrzech, a jesieni± zburzeniem muru berliñ¬skiego. Zwyciêstwo Komitetów Obywatelskich Soli¬darno¶ci, zwyciêstwo Polaków, otworzy³o drogê do wolno¶ci i zjednoczenia Europy, do zerwania ¿elaznej kurtyny” – wyja¶nia prof. Marcin Zaremba z Instytutu Historycznego UW.

Moneta „Odkryj Polskê – 25 lat wolno¶ci” zostanie wyemitowana w nak³adzie do 1,5 mln sztuk, kolejne emisje bêd± siê odbywa³y dwukrotnie w ci±gu roku. Podobnie jak obiegowe monety piêcioz³otowe, równie¿ te okoliczno¶ciowe zbudowane bêd± z pier¶cienia wykonanego z miedzioniklu i rdzenia z br±zalu. Wizerunki awersu i rewersu zaprojektowa³a Dobrochna Surajewska. Piêcioz³otówki upamiêtniaj±ce pierwsze czê¶ciowo wolne wybory z 1989 r. wejd± do obiegu w czwartek 22 maja i od tego dnia mo¿na bêdzie je zamieniæ po cenie nominalnej we wszystkich oddzia³ach okrêgowych NBP.

Dziêki temu, ¿e nowe monety bêd± mia³y standard obiegowy, bêdzie mo¿na nimi wszêdzie bez problemu dokonywaæ p³atno¶ci, tak¿e w automatach przyjmuj±cych gotówkê. Stan± siê te¿ bardziej dostêpne – bêdzie mo¿na je otrzymaæ nie tylko w kasach NBP. Bank centralny bêdzie nimi zasila³ równie¿ kasy banków komercyjnych, wprowadzaj±c je w ten sposób do obiegu. Zastosowanie standardowego rozmiaru i zwiêkszenie dostêpno¶ci monet okoliczno¶ciowych to tak¿e forma zachêty do rozpoczêcia przygody z numizmatyk±.

To nie mia³o prawa siê zdarzyæ. 25 lat temu najwiêksi optymi¶ci nie wierzyli w upadek komunizmu. Polacy byli znu¿eni i zniechêceni: stanem wojennym, kartkami na miêso i cukier, bezowocnymi próbami reform. Chcieli ¿yæ jak zachodni Europejczycy. Strajki, które wybuch³y w sierpniu 1988 roku, by³y wyrazem spo³ecznego niezadowolenia, a zarazem ostrze¿eniem dla rz±dz±cych przed niebezpieczeñstwem kolejnego wielkiego wybuchu.
Ale i rz±dz±cy odczuwali zmêczenie ja³owo¶ci± swoich dzia³añ; zdawali sobie sprawê, ¿e bez spo³ecznego mandatu nie zreformuj± gospodarki i nie zapewni± spokoju w kraju. W takim klimacie do rozmów przy Okr±g³ym Stole przyst±pili reprezentanci „Solidarno¶ci”, niezale¿ni eksperci i przedstawiciele w³adzy. Ju¿ sam fakt, ¿e reprezentanci dwóch zwalczaj±cych siê dot±d obozów podali sobie rêce i podjêli dialog, by³ symboliczny.

Dla ¶wiata Okr±g³y Stó³ sta³ siê polskim modelem porozumienia ponad podzia³ami, sposobem rozwi±zywania konfliktów drog± pokojow±, bez u¿ycia przemocy.
Podczas tych rozmów zdecydowano o przeprowadzeniu wyborów do parlamentu. Odby³y siê 4 czerwca 1989 roku.
By³y to pierwsze czê¶ciowo wolne wybory w historii Polski po II wojnie ¶wiatowej. Przedstawiciele w³adz komunistycznych zagwarantowali PZPR i jej satelitom obsadê co najmniej 65 proc. miejsc w Sejmie. Pozosta³e mandaty poselskie (35proc.) zosta³y przeznaczone dla kandydatów bezpartyjnych. Walka o te miejsca oraz o wszystkie mandaty senatorskie mia³a charakter demokratyczny.
Wydawa³o siê jednak, ¿e „Solidarno¶æ” nie ma szans w starciu z re¿imem „uzbrojonym” w media. Ten jednak wykaza³ siê pych±: nie doceni³ mobilizacji ludzi zgromadzonych wokó³ Komitetu Obywatelskiego. Wytarte frazesy „Dziennika Telewizyjnego” nie mog³y konkurowaæ ze ¶wie¿o¶ci± kampanii opozycji. Zu¿yte twarze ludzi systemu blad³y wobec wszechobecnych zdjêæ ich konkurentów stoj±cych u boku zwyciêskiego Lecha Wa³êsy.

Wybory zakoñczy³y siê zdecydowanym zwyciêstwem opozycji solidarno¶ciowej. Jej kandydaci uzyskali wszystkie 161 mandatów przeznaczonych dla bezpartyjnych, a tak¿e 99 proc. miejsc w Senacie. Jednocze¶nie obóz PRL-owskiej w³adzy poniós³ pora¿kê.
Za najbardziej dotkliw± klêskê uznano przegran± niemal wszystkich kandydatów z tzw. listy krajowej, obejmuj±cej wiêkszo¶æ przywódców re¿imu.
W wyniku wyborów czerwcowych Polska sta³a siê pierwszym pañstwem bloku wschodniego, w którym przedstawiciele opozycji demokratycznej uzyskali realny wp³yw na sprawowanie w³adzy.
Wybory 4 czerwca nale¿y uznaæ zamoment prze³omowy dla procesu przemian politycznych w Polsce, poniewa¿ zapocz±tkowa³y nag³e i zdecydowane przyspieszenie transformacji ustrojowej. Wkrótce pierwszym niekomunistycznym szefem rz±du od zakoñczenia wojny zosta³ Tadeusz Mazowiecki. Do historii przesz³y s³owa, które wyg³osi³ podczas pierwszego exposé, tu¿ po tym, jak zas³ab przy mównicy: „Doszed³em do stanu takiego jak polska gospodarka”.
Stan gospodarki zacz±³ siê jednak powoli zmieniaæ. Raz rozpoczêtej, co warte podkre¶lenia bezkrwawej, rewolucji nic nie by³o wstanie zatrzymaæ.Polacy mogli siê ju¿ zrzeszaæ w partiach politycznych. Zniesiona zosta³a cenzura. Zmianom politycznym towarzyszy³y ekonomiczne, wprowadzane przez Leszka Balcerowicza. 17 wrze¶nia 1993 r. kraj opu¶cili ostatni ¿o³nierze Federacji Rosyjskiej.

W 1999 roku stali¶my siê pe³noprawnym cz³onkiem NATO, w 2004 – Unii Europejskiej. Spe³ni³y siê nasze marzenia o ¿yciu w wolnym kraju.
Dnia 4 czerwca 1989 roku Polacy zmêczeni autorytarn± w³adz± zapocz±tkowali przemiany polityczne, które w kolejnych miesi±cach odmieni³y Europê. Wrzucanie na pocz±tku czerwca kartek do urn wyborczych w Bia³ymstoku, Kaliszu czy Wroc³awiu zaowocowa³o latem otwarciem granic na Wêgrzech, a jesieni± zburzeniem muru berliñskiego. Zwyciêstwo Komitetów Obywatelskich Solidarno¶ci, zwyciêstwo Polaków, otworzy³o drogê do wolno¶ci i zjednoczenia Europy, do zerwania ¿elaznej kurtyny.