● ORP
„Orze³” zosta³ zbudowany ze sk³adek spo³eczeñstwa,
natomiast koszt jego uzbrojenia pokry³a Marynarka Wojenna. Powsta³ w
holenderskiej stoczni N. V. Koninklijke Maatschappij „de
Schelde” we Vlissingen. Umowê podpisano w 1936 r.
Chrzest i wodowanie okrêtu odby³o siê 15 stycznia 1938 r. Matk±
chrzestn± zosta³a Jadwiga Sosnkowska, ¿ona gen. broni Kazimierza
Sosnkowskiego.
2 lutego 1939 r. uroczy¶cie podniesiono polsk± banderê wojenn± i 7
lutego okrêt przyby³ do portu wojennego w Gdyni. Pierwszym
dowódc± okrêtu zosta³ kmdr ppor. Henryk K³oczkowski.
● 1 wrze¶nia 1939 r.
„Orze³” wyszed³ do rejonu
roz¶rodkowania na Zalew Pucki a 4 wrze¶nia przeszed³ pod Gotlandiê,
gdzie kmdr ppor. K³oczkowski zapad³ na nierozpoznan± chorobê i
postanowi³ uzyskaæ pomoc w Tallinie. Okrêt przyby³ 14 wrze¶nia na redê
tego portu, K³oczkowski uda³ siê do szpitala, a dowództwo
przej±³ kpt. mar. Jan Grudziñski.
15 wrze¶nia dostarczono mu decyzjê o internowaniu okrêtu,
uzasadnion± niezgodno¶ci± jego pobytu z przepisami uk³adu z 1938 r.
zawartego przez pañstwa skandynawskie i ba³tyckie.
Okrêt przyholowano do portu i rozpoczêto rozbrajanie. Za³oga
przygotowa³a ucieczkê z Tallina. Noc± z 17/18 wrze¶nia okrêt opu¶ci³
port i zanurzy³ siê w wodach Zatoki Fiñskiej.
Ucieczka
„Or³a” wywo³a³a reakcjê Estonii i obu mocarstw,
które w tym czasie dokonywa³y podzia³u Polski. Spodziewany
by³ w Zatoce Gdañskiej i u brzegów Szwecji. Po¶cig za nim
okaza³ siê bezskuteczny.
Kapitan Grudziñski zdecydowa³ pozostaæ na Ba³tyku i szukaæ celu dla
torped „Or³a” a¿ do wyczerpania paliwa, prowiantu i
wody pitnej, a nastêpnie przej¶æ do Wielkiej Brytanii. Ppor. mar.
Marian Mokrski, na podstawie spisu latarñ morskich i znajomo¶ci akwenu,
wykona³ prowizoryczn± mapê Ba³tyku oraz cie¶nin duñskich.
Zakoñczenie
dzia³añ wojennych w Polsce i brak wody spowodowa³y, ¿e 7 pa¼dziernika
kapitan Jan Grudziñski podj±³ decyzjê przej¶cia cie¶nin duñskich i 14
pa¼dziernika okrêt zosta³ wprowadzony do Rosyth.
Z tej bazy odby³
siedem patroli. Zatopi³ niemiecki statek „Rio de
Janeiro” z ¿o³nierzami i materia³ami wojennymi, ujawniaj±c
tym samym przygotowywan± inwazjê na Norwegiê.
Ostatni patrol „Or³a” na zachód od
wylotu Skagerraku rozpocz±³ siê 23 maja. 1 i 2 czerwca przekazano mu
sygna³ zajêcia innego sektora, ale nie uzyskano potwierdzenia. 11
czerwca, po tym jak za³oga okrêtu nie odpowiedzia³a na wezwanie do
powrotu, „Orze³” zosta³ uznany za zaginiony.
● Wraz z okrêtem zginê³o 6 oficerów, podchor±¿y oraz 53
podoficerów i marynarzy. Nadal nieznana jest przyczyna i
miejsce jego zatoniêcia.
Przyjêto, ¿e 7 czerwca zaton±³ na minach
niemieckich, ale poniewa¿ to hipoteza, dalej za datê zaginiêcia
przyjmuje siê 8 czerwca 1940 r., dzieñ oczekiwanego powrotu. choæ te¿
bez powodzenia, by³a zorganizowana w tym celu w 2008 r. ekspedycja
statku badawczego „Imor”.
•••
● Dane
taktyczno-techniczne okrêtu: wyporno¶æ 1110/1473,5 t, wymiary 84,0 x
6,7 x 4,17 m, uzbrojenie: 12 wyrzutni torpedowych i 20 torped oraz
105-milimetrowa armata morska, podwójne 40-milimetrowe
dzia³o przeciwlotnicze i podwójnie sprzê¿ony
13,2-milimetrowy najciê¿szy karabin maszynowy.
Mia³ dwa silniki
wysokoprê¿ne o mocy 4740 KM i dwa elektryczne o mocy 1100 KM, prêdko¶æ
maksymaln± 20/9 w., zasiêg nawodny 7000 Mm przy 10 w. i podwodny
– 100 Mm przy 5 w., zanurzenie maksymalne 80 m, za³oga
liczy³a 6 oficerów oraz 54 podoficerów i
marynarzy.
autor tekstu: Walter
Pater - Muzeum Marynarki Wojennej
