Nomina³: 2 z³

Benedykt Dybowski urodzi³ siê 12 maja 1833 r. w Adamarynie, niedaleko Miñska. Rozpoczêt± w domu pod okiem guwernerów naukê kontynuowa³ w gimnazjum miñskim. Po zdaniu matury w 1853 r. podj±³ studia na Wydziale Medycznym Uniwersytetu w Dorpacie.

Jako student zosta³ nagrodzony z³otym medalem za pracê o rybach s³odkowodnych Estonii.

W 1857 r., z powodu sekundowania w pojedynku kolegi, musia³ przenie¶æ siê na Uniwersytet Wroc³awski, a rok pó¼niej na Uniwersytet Fryderyka Wilhelma w Berlinie, gdzie w 1860 r. uzyska³ dyplom lekarza, broni±c pracê doktorsk± nt. zjawiska partenogenezy u pszczó³. Berliñski dyplom nostryfikowa³ w Dorpacie w 1862 r. prac± o rybach karpiowatych Inflant.

W miêdzyczasie, 8 maja 1861 r., by³ na krótko aresztowany (i uwolniony pod presj± masowych manifestacji) za ¶piewanie w katedrze wileñskiej "Bo¿e co¶ Polskê".

Po bezskutecznych, blokowanych przez w³adze carskie, staraniach o profesurê na Uniwersytecie Krakowskim, Dybowski zosta³ w 1862 r. profesorem w Katedrze Zoologii i Anatomii Porównawczej warszawskiej Szko³y G³ównej. Karierê naukow± godzi³ z rozpoczêt± dzia³alno¶ci± konspiracyjn±.

Bêd±c komisarzem nadzwyczajnym Rz±du Narodowego ds. Rusi i Litwy, bra³ udzia³ w organizowaniu powstania styczniowego oraz próbach uwolnienia z wiêzienia dyktatora powstania, Mariana Langiewicza.

Po dekonspiracji i uwiêzieniu Dybowski zosta³ zaliczony wraz z centralnymi w³adzami powstania do pierwszej kategorii wrogów caratu, co by³o równoznaczne z wyrokiem ¶mierci. Jednak dziêki staraniom swoich przyjació³ otrzyma³ ostatecznie wyrok 12 lat katorgi wraz z pozbawieniem praw stanu (m.in. tytu³u naukowego).

Dnia 10 sierpnia 1864 r. Dybowski wyruszy³ na zes³añczy szlak. Najpierw trafi³ do obozu pracy - szkutniczej osady Siwakowa, a wkrótce potem przyst±pi³ do organizowania uzdrowiska w Darasuniu.

Kolejnym etapem zes³ania by³ nadbajkalski Ku³tuk, gdzie Dybowski podj±³ badania nad faun± Bajka³u i Daurii. Czê¶ci± planowych badañ by³y równie¿ dwie dalekowschodnie podró¿e.

W 1869 r. Dybowski uczestniczy³ w wyprawie genera³a Sko³kowa do Kraju Amurskiego, Kraju Ussyryjskiego, W³adywostoku i Korei. Natomiast drug± podró¿, w pe³ni samodzieln±, odby³ w latach 1872-1875.

Pos³uguj±c siê zbudowan± wraz ze wspó³zes³añcami i towarzyszami podró¿y - Wiktorem Godlewskim i Micha³em Jankowskim - ³odzi± "Nadzieja", przep³yn±³ rzekami Argun, Amur i Ussuri do Morza Japoñskiego.

W 1877 r. Benedykt Dybowski oraz Wiktor Godlewski uzyskali u³askawienie i wrócili po 12 latach do kraju. Rok pó¼niej uczony obj±³ posadê lekarza rz±dowego na Kamczatce.

Do kraju powróci³ ponownie w 1883 r., aby kierowaæ Katedr± Zoologii i Anatomii Porównawczej Uniwersytetu Lwowskiego. Osiad³ na sta³e we Lwowie, gdzie zajmowa³ siê intensywn± prac± dydaktyczn± a¿ do momentu przej¶cia na emeryturê w 1906 r.

Benedykt Dybowski zmar³ 30 stycznia 1930 r. we Lwowie. Zosta³ pochowany z honorami pañstwowymi na cmentarzu £yczakowskim, w kwaterze powstañców styczniowych.

Pozostawi³ po sobie ogromn± spu¶ciznê naukow± licz±c± 343 pozycje, zawieraj±c± nierzadko pionierskie prace z zakresu wielu dziedzin nauk biologicznych i nie tylko (ichtiologii, ornitologii, antropologii, etnologii itd.).

Warto równie¿ przypomnieæ, ¿e Dybowski, wespó³ z Alfonsem Forelem, jest uwa¿any za twórcê limnologii - nauki zajmuj±cej siê badaniem wód zbiorników ¶ródl±dowych, pod k±tem okre¶lenia ich warunków fizycznych, chemicznych i biologicznych (np.: termiki, pr±dów, sk³adu chemicznego, sedymentacji, ustroju lodowego, ilo¶ciowego i jako¶ciowego wystêpowania organizmów ¿ywych).

Badaj±c faunê jeziora Bajka³, polski uczony studiowa³ biologiê gatunków (m.in. foki bajkalskiej, ryby go³omianki - trafnie okre¶laj±c sposób jej rozrodu), opisa³ ponad 100 nowych dla nauki gatunków kie³¿y i kilkana¶cie gatunków ryb, wyodrêbni³ 3 kompleksy faunistyczne Bajka³u.

Jako propagator darwinizmu stara³ siê udowodniæ istnienie procesów ewolucyjnych zachodz±cych pod wp³ywem zmian ¶rodowiskowych i izolacji geograficznej.

Dybowski jest tak¿e autorem pamiêtników bêd±cych ¶wiadectwem epoki i fotograficznym wrêcz zapisem dziejów jego zes³ania.

Ponadto prowadzi³ badania antropometryczne ludów syberyjskich, zbieraj±c jednocze¶nie materia³y bêd±ce ¶wiadectwem materialnej i niematerialnej (s³ownik narzeczy) spu¶cizny ich kultury. Pracowa³ równie¿ z po¶wiêceniem na niwie spo³ecznej: stara³ siê nie tylko nie¶æ pomoc lekarsk± ludno¶ci na Zabajkalu, Dalekim Wschodzie i Kamczatce, lecz tak¿e polepszaæ jej warunki bytowe, m.in. przez aklimatyzacjê renów na Wyspie Beringa.

Stopieñ zaanga¿owania Dybowskiego w kwestie spo³eczne odzwierciedla chocia¿by przydomek nadany mu przez tubylców - Dobry Bia³y Bóg.

By³ wrogiem wszelkich patologii spo³ecznych, a zw³aszcza alkoholizmu (w czasach studenckich za³o¿y³ w Dorpacie stowarzyszenie antyalkoholowe "Kó³ko Braci Mlecznych", pó¼niej we Lwowie stowarzyszenie "Eleuterya").

Jednocze¶nie pozosta³ orêdownikiem postêpowych idei spo³ecznych (m.in. równouprawnienia kobiet), pragn±cym wprowadziæ "religiê rozumu", która mia³a niwelowaæ wszelkie formy nierówno¶ci spo³ecznej.

Marek S³upek - komisarz wystawy pt.: "Benedykt Dybowski (1833-1930); Rycerz Niez³omny"