HomeNowo¶ciO firmieRegulaminTwój koszykKontakt
Sklep numizmatyczny zaprasza, 12 grudnia 2024 r. U¿ytkownicy online: 661
Poleæ znajonemu  |  Dodaj do ulubionych
Nowo¶ci
10 z³, Wielcy polscy ekonomi¶ci - Adam Krzy¿anowski, 2021
NBP
Cena brutto: 169.00 PLN

10 z³, Wyklêci przez komunistow ¿o³nierze niez³omni - Hieronim Dekutowski "Zapora", 2018
NBP - srebrne monety
Cena brutto: 249.00 PLN

20 z³, Piêæ wieków Reformacji w Polsce, 2017
NBP
Cena brutto: 179.00 PLN


Informacje
Plan emisyjny monet
i banknotów w 2018 roku:


Polska Reprezentacja Olimpijska PyeongChang
- 200 zł, 10 zł

Wyklęci przez komunistów żołnierze niezłomni August Emil Fieldorf „Nil”
- 10 zł

Wielcy polscy ekonomiści
Fryderyk Skarbek
- 10zł

Moneta okolicznościowa z napisem 100-lecie odzyskania przez Polskę niepodległości
- 5 zł

Polskie Termopile - Hodów
- 10 zł

100-lecie czynu zbrojnego Polonii amerykańskiej
- 10 zł

Skarby Stanisława Augusta
Henryk Walezy
- 500 zł, 50 zł

Historia monety polskiej boratynka, tymf Jana Kazimierza
- 20 zł

760-lecie Towarzystwa Strzeleckiego Bractwa Kurkowego
w Krakowie
- 10 zł

100-lecie powstania Gimnazjum
i Liceum im. Stefana Batorego
w Warszawie
- 10 zł

POLONIA RESTITUTA
- 10 zł

125-lecie działalności Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie
- 10 zł

Niepodległość
- 20 zł (banknot kolekcjonerski)

Stulecie odzyskania przez Polskę niepodległości – Ignacy Jan Paderewski
- 100 zł, 10 zł

100. rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości
- 1 zł, 2018 zł, 100 zł

Wyklęci przez komunistów żołnierze niezłomni – Hieronim Dekutowski „Zapora”
- 10 zł

100. rocznica wybuchu Powstania Wielkopolskiego
- 200 zł, 10 zł

Wiadomo¶ci

Emisje NBP
Emisja monet NBP 2018

Emisja monet NBP 2017

Emisja monet NBP 2016

Emisja monet NBP 2015

Emisja monet NBP 2014

Emisja monet NBP 2013

Emisja monet NBP 2012

Emisja monet NBP 2011

Emisja monet NBP 2010

Emisja monet NBP 2009

Emisja monet NBP 2008

Emisja monet NBP 2007

Emisje monet NBP 1995 - 2006


 
1 $, Kalendarz chiñski - Rok Tygrysa - Tygrys (Year of the Tiger 2010), 2009
Nazwa Cena brutto
1 $, Kalendarz chiñski - Rok Tygrysa - Tygrys (Year of the Tiger 2010), 2009
250.00 PLN

Producent: Mennica Polska: Numizmatyka

ID: 1685

Seria: "Kalendarz chiñski"

Emitent:
Niue Island
Producent:
Mennica Polska S. A.
Stan zachowania monety: I (menniczy)
Nomina³: 1 dolar (1 dollar)
Srebro: Ag 925
Techniki dodatkowe: tampodruk

Stempel: lustrzany
¦rednica: 38,61 mm
Waga
: 28,28 g

Wielko¶æ emisji: 6000 szt.
Rok emisji
: 2009 r.
W zestawie: srebrna moneta kolekcjonerska w kapsule ochronnej, certyfikat autentyczno¶ci Mennicy Polskiej


Rok 2010, czyli rok Tygrysa (Year of the Tiger 2010) - upamiêtniony na srebrnej monecie kolekcjonerskiej z serii "Kalendarz chiñski" o limitowanym, niskim nak³adzie 6000 sztuk!

1 dolar, Kalendarz chiñski - Rok Tygrysa - Tygrys (Year of the Tiger 2010), 2009

Atrakcyjny temat i sztuka w najlepszym wydaniu w Twojej kolekcji ju¿ od dzi¶!

Ta srebrna moneta kolekcjonerska to symbol spe³nienia nadziei i szczê¶cia w Nowym Roku w tradycji ksiê¿ycowego roku tygrysa, jak te¿ ciekawy prezent dla przyjació³ i rodziny.

1 dolar, Lunar Tiger 1oz Silver Specimen, 2010
Wed³ug mitologii staro¿ytnych Chin, pod na pozór spokojn± na zewn±trz osobowo¶ci± osób urodzonych w Roku Tygrysa, le¿y odwaga i konkurencyjna osobowo¶æ, co czyni je naturalnymi liderami.

Osoby, które urodzi³y siê w znaku Tygrysa s± lubiani.

Postrzega siê je jako uroczych, czu³ych i namiêtnych. Przygotowani do podejmowania ryzyka, pozostaj± optymistyczni, wiedz±c, ¿e bêd± zawsze „l±dowaæ na w³asnych nogach”. Jednak przede wszystkim - tygrys jest symbolem si³y i odwagi.

Znane osoby urodzone w Roku Tygrysa to: Jej Wysoko¶æ Królowa El¿bieta II (1926), Dwight D. Eisenhower (1890), Sir Richard Branson (1950) i Steve Irwin (1962).


Zgodnie z zodiakiem chiñskim - cyklicznie - co 12 lat - dany rok po¶wiêcony jest innemu zwierzêciu, zatem:
  • 1997 - rok bawo³a, 1998 - rok tygrysa, 1999 - rok królika, 2000 - rok smoka, 2001 - rok wê¿a, 2002 - rok konia, 2003 - rok kozy, 2004 - rok ma³py, 2005 - rok koguta, 2006 - rok psa, 2007 - rok ¶wini, 2008 - rok szczura, 2009 - rok bawo³a.
Lunar years of the Tiger, czyli Rok Tygrysa, to m.in. lata: 1914, 1926, 1938, 1950, 1962, 1974, 1986, 1998 i 2010.

Rok 2010 okre¶lany jest - jako rok tygrysa, za¶ kolejny rok
2011 - jako rok królika.

1 dolar, Kalendarz chiñski - Rok Tygrysa - Tygrys (Year of the Tiger 2010), 2009

Chiñski Kalendarz Ksiê¿ycowy

Najstarsze chronologicznie zapisy dotycz±ce historii staro¿ytnego chiñskiego kalendarza ksiê¿ycowego siêgaj± ponad 2600 lat przed nasz± er±. Wówczas na podstawie wygl±du ksiê¿yca w 12-letnim cyklu ksiê¿ycowym kojarzono ka¿dy rok z poszczególnym zwierzêciem.

Tradycyjnie, pierwszym rokiem ksiê¿ycowym cyklu "rz±dz±" myszy. Wed³ug legendy, kolejno¶æ zwierz±t w astrologii chiñskiej zosta³a okre¶lona w wyniku ich wy¶cigu przez rzekê. Myszka ukry³a siê na plecach nie¶wiadomego tego faktu pêdz±cego wo³u, skacz±c i zwyciê¿aj±c w ostatniej sekundzie.

Tygrys, królik, smok, w±¿, koñ, koza, ma³pa, kogut, pies i ¶winia by³y na suchym l±dzie dopiero nastêpne po bystrej i szybkiej myszy oraz zdumionym wole.

Wed³ug chiñskiej kultury ka¿de zwierzê ma wp³yw na osobowo¶æ ludzi urodzonych pod "rz±dami" danego zwierzêcia.

Rok tygrysa obejmuje okres od 15 lutego 2010 r.

1 dolar, Kalendarz chiñski - Rok Tygrysa - Tygrys (Year of the Tiger 2010), 2009

Tygrys
(³ac. Panthera tigris) - du¿y, drapie¿ny ssak ³o¿yskowy z rodziny kotowatych, najwiêkszy z ¿yj±cych wspó³cze¶nie[1] czterech wielkich, rycz±cych kotów z rodzaju Panthera, jeden z najwiêkszych drapie¿ników l±dowych - wielko¶ci± ustêpuje jedynie niektórym nied¼wiedziom. Doros³e samce osi±gaj± ponad 300 kg masy cia³a przy ponad 3 m ca³kowitej d³ugo¶ci. Doskonale skacze, bardzo dobrze p³ywa, poluje zwykle samotnie.

Dawniej liczny w ca³ej Azji, zawsze budz±cy grozê, sta³ siê obiektem polowañ dla sportu, pieniêdzy lub w odwecie - z powodu zagro¿enia, jakie stanowi dla ludzi i zwierz±t hodowlanych[2]. Wytêpiony w wielu regionach, zagro¿ony wyginiêciem, zosta³ objêty programami ochrony. Najwiêksza dzika populacja ¿yje w Indiach. W niektórych regionach Indii tygrysy s± uwa¿ane za zwierzêta ¶wiête.

S³owo "tygrys" pochodzi od greckiego wyrazu "tigris", które z kolei ma najprawdopodobniej irañskie korzenie.

Zosta³ opisany przez Linneusza w 10. edycji Systema Naturae (1758), jako Felis tigris[3]. W 1858 roku rosyjski naturalista Nikolai Severtzov opisa³ tego du¿ego kota pod nazw± Tigris striatus. W 1929 Pocock zaliczy³ go do rodzaju Panthera.

Obecnie wiêkszo¶æ zoologów zgadza siê z przynale¿no¶ci± tygrysa do rodzaju Panthera. Dok³adniej przeprowadzone badania anatomiczne wykaza³y jednak, ¿e tygrys mo¿e byæ blisko spokrewniony z panter± mglist±. Przynale¿no¶æ rodzajowa tego kota jest wiêc niepewna. Obecnie prowadzone s± szczegó³owe badania anatomiczne, genetyczne oraz molekularne, których celem jest ustalenie relacji pokrewieñstwa pomiêdzy przedstawicielami Pantheriinae.


Pochodzenie tygrysa

Filogeneza tygrysów nie zosta³a jednoznacznie wyja¶niona. Wspó³czesna wiedza o pochodzeniu tych drapie¿ników opiera siê na niewielkiej ilo¶ci materia³u kopalnego. Wszystkie ¿yj±ce wspó³cze¶nie du¿e koty zaliczane s± do podrodziny Pantheriinae. Najstarszym znanym gatunkiem o mo¿liwym du¿ym stopniu pokrewieñstwa jest znaleziony w pó³nocnych Chinach i na Jawie wczesnoplejstoceñski, mniejszy od tygrysa Panthera palaeosinensis. Najprawdopodobniejszym prekursorem linii kotowatych, z której powsta³ Panthera tigris, jest wymar³y przed kilkoma milionami lat Panthera schreuderi. Nie jest to jednak pewne, gdy¿ jego skamienia³o¶ci nie wskazuj± jednoznacznie na pokrewieñstwo ze znanym wspó³cze¶nie tygrysem. [4]

Kilka milionów lat temu niemal w ca³ej Azji dominowa³ P. t. acutidens, od którego pochodzi tygrys chiñski (Panthera tigris amoyensis). Jedna z teorii zak³ada, ¿e wszystkie tygrysy, które zasiedlaj± tereny inne ni¿ Indonezja, pochodz± w³a¶nie od niego. wywodz± siê w³a¶nie od tego podgatunku. Oko³o 1,2 miliona lat temu w Indonezji pojawi³ siê Panthera tigris trinilensis (tygrys z Trinil) odkryty na stanowisku archeologicznym Trinil na Jawie. Wed³ug wiêkszo¶ci zoologów jest on przodkiem wszystkich znanych indonezyjskich podgatunków tygrysa i nie wywodzi siê od wcze¶niejszego P. t. acutidens.

Skamieliny tygrysów znajdowano równie¿ na Borneo, we wschodniej Beringii i na Sachalinie. W Indiach i pó³nocnej Azji tygrys pojawi³ siê pod koniec plejstocenu.

Zasiêg wystêpowania i siedlisko

Dawniej by³ spotykany w niemal ca³ej Azji od wschodniej Turcji po Morze Ochockie. Obecnie wystêpuje w Azji po³udniowej i wschodniej, a w³a¶ciwie w ma³ych, izolowanych populacjach na obszarze miêdzy Indiami a Wietnamem i Tajlandi± oraz w Chinach, na wschodzie Rosji i na Sumatrze. Zajmuje ró¿norodne siedliska od wiecznie zielonych tropikalnych lasów deszczowych, przez namorzyny i po³udniowe zbocza Himalajów po za¶nie¿on± tajgê syberyjsk±. Preferuje tereny z dostêpem do wody, gêsto poro¶niête wysok± ro¶linno¶ci±, zasobne w du¿e ssaki kopytne.

Charakterystyka

Tygrys jest najpotê¿niejszym przedstawicielem rodziny kotowatych i jednym z najwiêkszych drapie¿ników l±dowych. Osi±gana przez doros³e samce masa cia³a - w zale¿no¶ci od podgatunku - mo¿e przekraczaæ 300 kg przy ca³kowitej d³ugo¶ci cia³a ponad 3 m. Nieco wiêksze od niego by³y wymar³e lwy jaskiniowe, a wspó³cze¶nie jedynie pochodz±ce ze skrzy¿owania tygrysicy z lwem lygrysy osi±gaj± wiêksze rozmiary. Rozmiary tygrysów zmieniaj± siê w zale¿no¶ci od wysoko¶ci zajmowanych terenów, najmniejsze ¿yj± w terenach ni¿ej po³o¿onych.[5]

Najwiêkszym podgatunkiem jest tygrys syberyjski - notowany rekordowy ciê¿ar samca wynosi 384 kg, a najmniejszym tygrys sumatrzañski. Mniejszy od niego tygrys balijski zosta³ wytêpiony przez cz³owieka w 1937. By³ przeciêtnie dwukrotnie mniejszy od swojego syberyjskiego krewniaka.

Masywne cia³o o silnej budowie, z krótkimi, bardzo muskularnymi nogami zakoñczone jest d³ugim ogonem u³atwiaj±cym utrzymywanie równowagi. Tygrysy maj± bardzo dobrze rozwiniêt± tê zdolno¶æ.[6] Jak u wszystkich kotów przednie ³apy maj± piêæ, a tylne cztery palce. Wszystkie palce zakoñczone s± ostrymi pazurami o sierpowatym kszta³cie. Umiejêtno¶æ chowania pazurów umo¿liwia tygrysowi bardzo ciche st±panie przy podkradaniu siê do ofiary, a wysuniêcie u³atwia przytrzymywanie zdobyczy i rozrywanie jej skóry. Wysuniête pazury tygrysa stanowi± bardzo gro¼n± broñ. S³u¿± równie¿ do czyszczenia futra, zachowywania równowagi przy pokonywaniu nierównych przeszkód oraz zaznaczania terytorium poprzez rysowanie ¶ladów na ziemi i korze drzew.
Szkielet

Nieco d³u¿sze tylne ³apy s± doskonale przystosowane do skakania. Tygrys jest drugim po pumie rekordzist± w skoku wzwy¿ - potrafi wskoczyæ na wysoko¶æ 5 m - i drugim po lwie w skoku w dal - jednym skokiem pokonuje odleg³o¶æ 8-9 m.[7] Na wysoko¶æ 2 m wskakuje trzymaj±c zdobycz wa¿±c± 50 kg. Jednym uderzeniem ³apy jest w stanie zabiæ zwierzê wielko¶ci du¿ego psa, a nawet cz³owieka.

Kolejnym elementem doskona³ego przystosowania do drapie¿nego trybu ¿ycia jest budowa szczêki tygrysa - uzêbienie tn±co-krusz±ce z silnie rozwiniêtymi k³ami i ³amaczami. W szczêce osadzonych jest 30 zêbów. D³ugie na 75 do 90 mm k³y[6] s³u¿± do zabijania ofiary i rozrywania miêsa.

1 dolar, Kalendarz chiñski - Rok Tygrysa - Tygrys (Year of the Tiger 2010), 2009

Najlepiej rozwiniêtym zmys³em tygrysów jest s³uch. Wychwytuj± d¼wiêki o czêstotliwo¶ci od 200 Hz do 100 kHz, piêciokrotnie wy¿sze ni¿ s³yszane przez cz³owieka (do 20 kHz). Prawdopodobnie tygrysy potrafi± rozpoznaæ gatunki zwierz±t po wydawanych przez nie odg³osach, co wyja¶nia³oby du¿± precyzjê w odnajdywaniu ulubionych gatunków.[7]

Zmys³ wêchu u tygrysa nie nale¿y do wysoko rozwiniêtych. Jest zdecydowanie s³abszy ni¿ u psów. Do rozpoznawania zapachów wykorzystywany jest pomocniczo narz±d Jacobsona. Podobnie do lwów, aby u³atwiæ dop³yw powietrza do receptorów wêchowych tygrysy otwieraj± pysk i wysuwaj± jêzyk w charakterystycznym grymasie.

Jak wszystkie wielkie koty z rodzaju Panthera, tygrys potrafi ryczeæ. G³os rycz±cego króla d¿ungli s³yszany jest z odleg³o¶ci 3 km. Tygrys potrafi te¿ ¶wietnie p³ywaæ, a p³yn±c mo¿e zabiæ ¶cigan± ofiarê. Bardzo dobrze czuje siê w wodzie, potrafi przep³yn±æ rzekê o szeroko¶ci 6-8 km, a z nurtem rzeki 29 km.[7]

Budowa siatkówki oka umo¿liwia tygrysom widzenie w ciemno¶ciach (widz± sze¶ciokrotnie lepiej ni¿ cz³owiek). Obecno¶æ dobrze rozwiniêtych prêcików wskazuje na mo¿liwo¶æ widzenia barw. Tygrysy maj± okr±g³e ¼renice i ¿ó³te têczówki.[6][7] W nocy ¶wiat³o odbite od oczu tygrysa przybiera kolor od czerwono¿ó³tego do niebieskozielonego - w zale¿no¶ci od ¼ród³a ¶wiat³a i k±ta jego padania. Na zdjêciach robionych w ¶wietle lampy b³yskowej powstaje tzw. efekt czerwonych oczu. Tygrysy, jak wszystkie koty, maj± oko os³oniête przes³on± migawkow±, tzw. trzeci± powiek±.

1 dolar, Kalendarz chiñski - Rok Tygrysa - Tygrys (Year of the Tiger 2010), 2009

Podstawowe dane (samce s± wiêksze od samic)

(dane liczbowe u¶rednione z uwzglêdnieniem poszczególnych podgatunków) [8]
D³ugo¶æ ca³kowita: 172-330 cm
D³ugo¶æ (bez ogona): 119-290 cm
D³ugo¶æ ogona: 53-116 cm
Wysoko¶æ: 80-115 cm
Masa cia³a: 90-300 kg (samce); 65-160 kg (samice)
Liczba chromosomów: 2n=38
Po¿ywienie: du¿e i ma³e krêgowce - od m³odych s³oni po ma³py i gryzonie
Ci±¿a: 93-114 dni

1 dolar, Kalendarz chiñski - Rok Tygrysa - Tygrys (Year of the Tiger 2010), 2009

Ubarwienie

Jest uzale¿nione od podgatunku i pory roku, od ¿ó³tawego do czerwonopomarañczowego z czarnymi, wyrazistymi prêgami. Boki g³owy i strona brzuszna s± bia³e. Kszta³t i rozmieszczenie prêg s± zale¿ne od podgatunku, a szczegó³owy uk³ad - unikalny dla ka¿dego osobnika[8] - mo¿e stanowiæ podstawê do identyfikacji. Podgatunki pó³nocne maj± generalnie ja¶niejsze futro.[7]

Ow³osienie tygrysów pe³ni funkcjê zmys³u dotyku. Wibryssy wystêpuj± na brwiach, policzkach i - najd³u¿sze, mierz±ce do 15 cm - na górnej wardze po obydwu stronach pyska.[7] W³osy czuciowe roz³o¿one s± nierównomiernie na ca³ej skórze zwierzêcia. U podgatunków po³udniowych przeciêtna d³ugo¶æ w³osów waha siê od 7-20 mm na grzbiecie do 15-35 mm na brzuchu. Gêsto¶æ futra jest zale¿na od czynników geograficznych i pory roku.[6]

Bia³e tygrysy:

Jest to jeden z wielu wariantów ubarwienia Panthera tigris. Jego cechami charakterystycznymi s±: kremowe lub bia³e umaszczenie sier¶ci, ró¿owy nos, niebieskie oczy oraz czarne, szare lub czekoladowe pasy. Osobniki albinotyczne o ¶nie¿nobia³ym kolorze futra, posiadaj±ce prawie nie widoczne pasy lub ich brak nazywane s± „Królowymi ¦niegu” (ang. Snow-White Tigers).

W naturze tygrysy te ¿yj± jedynie w subtropikalnych lasach Bengalu. Nie s± one jednak innymi podgatunkami lecz wariantami kolorystycznymi ¿yj±cego tam podgatunku (Panthera tigris tigris). Rzadziej bia³e osobniki wystêpuj± u tygrysa amurskiego (Panthera tigris altaica). Wszystkie bia³e koty trzymane w ogrodach zoologicznych pochodz± od jednego ojca o imieniu Mohman, którego schwytano w 1820 roku. Rodzicami bia³ych tygrysów mog± byæ tak¿e dwa normalnie ubarwione koty. Jest to jednak mo¿liwe tylko wtedy, je¶li co najmniej jeden z nich jest nosicielem upo¶ledzonego genu, odpowiedzialnego za wytwarzanie odpowiedniej ilo¶ci melaniny.

Czarne tygrysy:

Czarny tygrys to jeden z wielu wariantów umaszczenia tygrysa. Pocz±tkowo uznano go za nowy podgatunek tygrysa. Obecnie jest on obiektem licznych teorii i badañ kryptozoologów oraz genetyków.

Pierwsze hipotezy na temat pochodzenia nietypowego umaszczenia tego tygrysa zak³ada³y, ¿e czarny kolor futra to wynik anomalii genetycznej, która powoduje nadmierne wytwarzanie melaniny. Chorobê tak± nazywa siê melanizmem. W przypadku tygrysa jest to jednak pojêcie nieprawid³owe, gdy¿ jego sier¶æ pokrywaj± ciemne, pionowe pasy. Jedynym wyt³umaczeniem pochodzenia dziwnej cechy jest upo¶ledzenie ca³kiem odwrotne zwane pseudomelanizmem. Pasy rozszerzaj± siê i pokrywaj± ze sob± tworz±c jednolite, smoliste umaszczenie. Najprawdopodobniejsza hipoteza mówi o krzy¿owaniu siê podgatunków Panthera tigris. Ka¿dy z nich charakteryzuje siê innym rozmieszczeniem pasów oraz rozmiarami cia³a. U potomka dwóch podgatunków pasy te pokryj± siê ze sob±, pozostawiaj±c jednocze¶nie nieliczne, pomarañczowe znaczenia. Obecnie znanych jest kilka osobników, bêd±cych mieszañcami kilku podgatunków tygrysa. Pierwsze fotografie skór tego tygrysa zosta³y opublikowane przez brytyjskiego kryptozoologa Karla Shukera w ksi±¿ce pt. "Mystery Cats of the World".

Niebieskie tygrysy:

Niebieski tygrys (tygrys maltañski) to prawdopodobnie polimorficzna odmiana tygrysa bengalskiego, która ¿yje w Prowincji Fujian w Chinach. Udokumentowane przypadki spotkania z tymi zwierzêtami pochodz± tak¿e z Korei, Birmy i Rosji.

W 1910 roku amerykañski misjonarz Harry R. Caldwell podczas polowania na tygrysy zauwa¿y³ kilka osobników ma¶ci niebieskiej na obrze¿ach miasta Fuzhou. Swoj± relacjê opisa³ w kronice "Blue Tiger" (1924). Historia ta zosta³a tak¿e zapo¿yczona do ksi±¿ki Roya Chapmana Andrewsa pt. "Camps & Trails in China cz. 4" (1925). Inne raporty pochodz± z okresu wojny koreañskiej (1950-1953), podczas której Dr. Karl Shuker obserwowa³ ponoæ w okolicach dzisiejszej granicy Korei Pó³nocnej z K. Po³udniow± podobne zwierzêta. Zoolog opisa³ to w swojej ksi±¿ce pt. " Mystery Cats of the World".

Znane s± tak¿e przypadki narodzin tygrysów pseudomelanistycznych o sier¶ci szaro-niebieskiej lub b³êkitnej w ogrodach zoologicznych. Najwiêcej takich przypadków odnotowano w Oklahoma Zoo w roku 1964. Rodzicami tych nienaturalnie ubarwionych tygrysów by³y zwyk³e osobniki pochodz±ce z Bengalu. Obecnie s±dzi siê, ¿e niebieskie tygrysy to jedynie polimorficzna odmiana Panthera tigris tigris, której prawdopodobieñstwo pojawienia siê na wolno¶ci lub w niewoli jest niewielkie. Okre¶lenie t. maltañski pochodzi od rasy kota o b³êkitno-szarej ma¶ci, który zosta³ wyhodowany na Malcie.

"Golden Tabby":

Tygrysy "Golden Tabby" to odmiana kolorystyczna tygrysa wystêpuj±c± stosunkowo czêsto, zarówno na wolno¶ci, jak i w niewoli. Charakterystyczn± cech± tych tygrysów jest rude, jasno-kakaowe lub buro-z³ote umaszczenie z czekoladowymi pasami. Wszystkie nale¿± do podgatunku Panthera tigris tigris i Panthera tigris altaica. Otrzymuje je siê w wyniku kojarzenia bia³ych i zwyk³ych tygrysów.

1 dolar, Kalendarz chiñski - Rok Tygrysa - Tygrys (Year of the Tiger 2010), 2009

Tryb ¿ycia

Wiêkszo¶æ tygrysów ¿yje w lasach tropikalnych oraz na terenach poro¶niêtych przez zaro¶la trawiaste, trzcinowe i bambusowe. Jest bardzo aktywnym drapie¿nikiem naziemnym, rzadko wchodzi na drzewa. Na miejsce odpoczynku najchêtniej wybiera cieñ pod drzewami, a na stepach syberyjskich - rozpadliny skalne.

Pokarm i strategia polowania

Tygrys jest miêso¿ernym drapie¿nikiem stoj±cym na najwy¿szym poziomie piramidy ekologicznej. Poluje na wszelkie zwierzêta niezale¿nie od wielko¶ci. Jedynie doros³e, zdrowe nosoro¿ce i s³onie potrafi± skutecznie obroniæ siê przed jego ¿ar³oczno¶ci±, a mimo tego zdarzaj± siê utarczki pomiêdzy nimi a tygrysem. Podobnie wygl±daj± konfrontacje z wiêkszymi od tygrysa nied¼wiedziami brunatnymi. Chocia¿ obydwa olbrzymy wzajemnie siê unikaj± (obecnie obydwa gatunki s± bardzo rzadkie) dochodzi miêdzy nimi do walk, w których nied¼wied¼ nierzadko zostaje pokonany. Zwykle tygrysy zabijaj± nied¼wiedzie m³ode lub te, które zapad³y w sen zimowy lub dopiero siê z niego wybudzi³y. Notowano jednak przypadki, gdy dorodny i do¶wiadczony tygrys pokona³ doros³ego samca nied¼wiedzia.

Tygrys najchêtniej poluje na du¿e ssaki kopytne (sambary, gaury, bawo³y, dzikie ¶winie), nie gardzi m³odym s³oniem lub nosoro¿cem, który oddali³ siê od stada, zdarza mu siê zabijaæ krokodyle, a nawet du¿e ryby, na które czatuje przy brzegu. Poluje z ukrycia. Wykorzystuj±c doskona³y s³uch i wzrok oraz gêstwiny podkrada siê do ofiary. St±pa bardzo cicho, poniewa¿ - jak wiêkszo¶æ kotów - potrafi chowaæ pazury i przyczajony wyczekuje, a¿ cel ataku zbli¿y siê do niego. Potrafi biec z prêdko¶ci± 60 km/h. Przednimi ³apami powala atakowane zwierzê na ziemiê i wbija k³y w jego kark czêsto przerywaj±c tym uderzeniem rdzeñ krêgowy, tchawicê, ¿y³ê lub têtnicê szyjn± ofiary. Du¿ym zwierzêtom rozrywa gard³o i czeka, a¿ ofiara skona. Tylko 1 na 10-20 ataków koñczy siê sukcesem drapie¿nika. Du¿a zdobycz wystarcza mu na klika dni. Jednorazowo zjada 20-35 kg miêsa[8], wyg³odnia³y - nawet do 50 kg.[9]

Podchodzi pod osiedla ludzkie. Stare tygrysy czasami wybieraj± na swoje ofiary ludzi i zwierzêta domowe, zw³aszcza byd³o. Jest to spowodowane prawdopodobnie utrat± sprawno¶ci ³owieckiej, np. przez wady uzêbienia. Os³abiony osobnik zmuszony jest do opuszczenia swojego terytorium w poszukiwaniu ³atwiejszej zdobyczy. Zdarza siê, ¿e m³ody tygrys napada na cz³owieka, ale takie zdarzenia t³umaczone s± jako przypadkowe. Poluje zarówno w dzieñ, jak i w nocy, przy czym najwiêksz± aktywno¶æ wykazuje przed i po zachodzie s³oñca, noc± zwykle patroluj±c zajmowane terytorium. Zbiorowe polowania w ma³ych grupach rodzinnych - podobnie jak to robi± lwy - zdarzaj± siê tygrysom, ale nale¿y to do rzadko¶ci.[5] Wodê pije pobieraj±c j± lekko wywiniêtym jêzykiem - sposobem stosowanym jedynie przez kotowate i psowate.

1 dolar, Kalendarz chiñski - Rok Tygrysa - Tygrys (Year of the Tiger 2010), 2009

Terytorium

Samce obejmuj± tereny o powierzchni 60-100 km², a samice do 20 km². Wielko¶æ terytorium zale¿y od warunków ¶rodowiska, a szczególnie od ilo¶ci pokarmu jak± mo¿e dostarczyæ tygrysowi. Im mniej pokarmu tym wiêksze terytorium. Terytoria s± znakowane moczem, odchodami i wydzielin± gruczo³ów zapachowych. Znakowanie przyczynia siê do ograniczania liczby staræ pomiêdzy gospodarzem terenu, a przybyszami poszukuj±cymi nowych, nieobjêtych we w³adanie terytoriów.

Obszar kontrolowany przez jednego samca mo¿e zawieraæ area³y osobnicze kilku samic. Zarówno samce jak i samice obejmuj± area³y osobnicze nienak³adaj±ce siê z area³ami innych przedstawicieli tej samej p³ci. Area³ osobniczy samicy jest mniejszy, poniewa¿ w czasie polowania nie mo¿e siê ona zbytnio oddalaæ od miejsca, w którym ukry³a swoje m³ode.

Zachowania socjalne

Zachowania socjalne tygrysów nie nale¿± do skomplikowanych. Podstawow± jednostkê rodzinn± stanowi samica z m³odymi. Samce czasem przebywaj± w towarzystwie samicy i swoich m³odych. Spotykane czasami doros³e tygrysy wêdruj±ce w ma³ych grupach s± ze sob± spokrewnione. W przypadku samic jest to zwykle matka z córk±. W warunkach naturalnych nie spotyka siê grup niespokrewnionych ze sob± osobników. Sytuacje takie maj± miejsce w niewoli i na terenach o wymuszonym, nienaturalnym dla tych zwierz±t zagêszczeniu.[7]

Doros³y samiec jest najczê¶ciej samotnikiem z wysoko rozwiniêtym terytorializmem. Tylko w okresie rozrodu tworzy rodziny, dziel±c swój rozleg³y rewir z kilkoma samicami. W konfrontacji z innymi osobnikami wykazuje siln± agresjê bez wzglêdu na to, czy ma do czynienia z samcem, czy z samic±. Z regu³y dochodzi do demonstracji k³ów i wymiany odg³osów. W skrajnych przypadkach - choæ zdarza siê to stosunkowo rzadko - konfrontacje miêdzy tygrysami koñcz± siê ¶mierci± jednego z jej uczestników. Czasami obserwowano przypadki wzajemnej tolerancji.[8]

Do komunikowania siê pomiêdzy sob± tygrysy u¿ywaj± ró¿norodnych d¼wiêków. Rycz±c informuj± inne tygrysy o zajmowanej pozycji. Czê¶ciej od g³o¶nego ryczenia wydaj± ró¿nego rodzaju pomruki, warczenie, parskanie, prychanie i miauczenie. W¶ród obserwatorów nie ma zgody co do tego, czy tygrysy potrafi± mruczeæ.[7] W komunikacji bezpo¶redniej du¿± rolê odgrywaj± ruchy ogona.

Rozród i rozwój

Samice osi±gaj± dojrza³o¶æ p³ciow± pomiêdzy 3-4 rokiem ¿ycia, samce ¶rednio o rok pó¼niej. W ciep³ej strefie klimatycznej samice mog± przystêpowaæ do rozrodu o ka¿dej porze roku, ale najczê¶ciej (oraz w strefie zimnej) nastêpuje to od koñca listopada do pocz±tku kwietnia. Wchodz±c w okres rui samice nawo³uj± samca g³o¶nym ryczeniem i spryskuj± moczem okoliczne drzewa i ska³y, sygnalizuj±c w ten sposób gotowo¶æ do rozpoczêcia okresu godowego.[10]Takie zachowania powtarza do czasu kopulacji lub zakoñczenia rui. Przy malej±cej liczbie tygrysów zdarza siê, ¿e samica nie znajduje partnera do rozrodu. Do ponownej rui dochodzi po 10-60 dniach, okres ten jest ró¿ny u poszczególnych samic.[11]

Ci±¿a trwa 93-114 dni (najczê¶ciej 104-106 dni), w miocie rodzi siê zwykle 3-4[8], ale zdarzaj± siê mioty od 1-7 m³odych. M³ode tygrysiê po urodzeniu jest ¶lepe i bezradne. Wa¿y ok. 1 kg. ¦miertelno¶æ m³odych w pierwszym roku ¿ycia siêga 1/3, a w dwóch pierwszych latach ¿ycia mo¿e przekroczyæ 50%. Szacuje siê, ¿e tylko jedno tygrysiê z miotu osi±gnie dojrza³y wiek.[11] Najs³absze w miocie czêsto ginie tu¿ po urodzeniu.[7] Wiele m³odych ginie na skutek powodzi, a tak¿e po¿arów wzniecanych przez ludzi przy wyrêbie lasów pod uprawy rolne.[5] Samiec obejmuj±cy nowe terytorium, na którym znajduj± siê samice z m³odymi zabija wszystkich potomków swojego poprzednika, aby przyspieszyæ gotowo¶æ samicy do kopulacji. Po utracie m³odych samica wchodzi w estrus w ci±gu kilku miesiêcy, a wychowuj±c m³ode - po 2-3 latach od poprzedniej rui.

Oko³o 8 tygodnia ¿ycia m³ode s± zdolne do opuszczenia kryjówki i pod±¿ania za matk±, która wychowuje je bez pomocy samca. Jego udzia³ w wychowaniu potomstwa ogranicza siê do obrony terytorium przed intruzami, czasem do zabawy z m³odymi. W okresie wychowywania potomstwa tygrysica jest najbardziej niebezpieczna dla ka¿dego potencjalnego wroga.[9] Wiele z dokonanych przez tygrysicê ataków na cz³owieka mia³o miejsce w wyniku zaskoczenia jej w okresie opieki nad m³odymi.[11]

Wymiana zêbów mlecznych na zêby sta³e rozpoczyna siê ok. 6 miesi±ca ¿ycia.[7] M³ode tygrysy wdrapuj± siê na drzewa, ale z wiekiem staj± siê ciê¿sze i robi± to coraz rzadziej. Samodzielno¶æ m³ode tygrysy uzyskuj± oko³o 18 miesi±ca ¿ycia, ale pozostaj± z matk± do 2-2,5 roku.[8] M³ode samice obieraj± sobie nowe terytorium w pobli¿u matki, natomiast samce wyruszaj± na poszukiwanie nowych terenów wdaj±c siê w walki z innymi samcami. Na wolno¶ci ¿yj± 10-15 lat, w niewoli 16-20.[6] Zanotowano jeden przypadek 26-letniego tygrysa.[7]

Zagro¿enia dla tygrysa

Wysoka ¶miertelno¶æ m³odych, zwyczaje obejmowania terytorium poprzez walkê miêdzy samcami, upodobanie do polowania na du¿e ssaki kopytne, które broni±c siê potrafi± zabiæ tygrysa oraz walki z nied¼wiedziami lub stadami wilków – to naturalne przyczyny ¶mierci tygrysów. Jednak najwiêkszym wrogiem tygrysa jest cz³owiek i azjatycka medycyna ludowa[7] uznawana obecnie za "przekleñstwo tygrysów". Nowell i Jackson z Cat Specialist Group (IUCN) za najwiêksze zagro¿enia dla istnienia gatunku uznali profesjonalnie zorganizowane k³usownictwo, zmniejszaj±c± siê na skutek prze³owienia liczebno¶æ zwierz±t stanowi±cych bazê pokarmow± tygrysów oraz utratê siedlisk.[12]

Futro z tygrysa - uwa¿ane za cenne trofeum my¶liwskie - s³u¿y do zdobienia ubiorów, m.in. tybetañskie stroje ludowe chuba,[13] a ko¶ci, wibryssy[7] i inne czê¶ci cia³a s± wykorzystywane w chiñskiej medycynie ludowej i jako afrodyzjaki, na które ro¶nie popyt wraz ze wzrostem zamo¿no¶ci w niektórych krajach azjatyckich.[2] Ma³e tygrysy s± szczególnie chêtnie zabijane przez k³usowników, z powodu wysokiej ceny uzyskiwanej na czarnym rynku.[11]

Dzia³ania wojenne na terenie Kambod¿y, Laosu i Wietnamu to kolejny czynnik, który zredukowa³ liczbê zwierz±t w po³udniowej Azji.

Tygrysy s± równie¿ zabijane lub otruwane z powodu ataków na ludzi i na ¿ywy inwentarz. W wiêkszo¶ci przypadków ataków na ludzi dokonuj± osobniki zranione, nierzadko przez k³usowników. [14]

Liczba ¿yj±cych obecnie tygrysów nie jest znana. Nowell i Jackson (1996) oraz Seidensticker i inni (1999) szacowali, ¿e dawna populacja licz±ca ok. 100 000 tygrysów zosta³a zredukowana do 2500 doros³ych osobników, z czego ¿adna z subpopulacji nie przekracza³a 250 osobników zdolnych do rozrodu,[15] a wiêkszo¶æ nie przekracza 120 osobników. Populacje te s± zbyt nieliczne, aby zapewniæ reprodukcjê i wymianê genetyczn±. World Wildlife Fund szacuje ³±czn± liczbê doros³ych i m³odych tygrysów na 5000-7000.[16] Informacje rz±du indyjskiego o szacowanej liczbie 3100-4500 osobników tygrysa bengalskiego (dane z 2002) s± ju¿ prawdopodobnie nieaktualne. P.K. Sen, dyrektor WWF India's tiger and wildlife program ocenia indyjsk± populacjê tygrysów na mniej ni¿ 2000 osobników. Szacuje siê, ¿e najliczniejszy - "królewski" tygrys bengalski (Royal Bengal tiger) - mo¿e wygin±æ przed rokiem 2010, wed³ug chiñskiego horoskopu - Rokiem Tygrysa.

Ochrona

Tygrys jest objêty konwencj± CITES (za³±cznik I).[17] W Czerwonej Ksiêdze IUCN zosta³ wpisany w kategorii gatunków zagro¿onych wyginiêciem EN jako Panthera tigris, trzy podgatunki - w kategorii krytycznie zagro¿onych CR, i trzy w kategorii wymar³ych EX.[15]

Za rz±dów Indiry Gandhi tygrys zosta³ objêty ochron± rz±du indyjskiego, w Parku Narodowym Corbett utworzono 23 rezerwaty w ramach "Project Tiger".

W ramach programu Conserving Tigers in the Wild: A WWF Framework Strategy for Action 2002-2010 okre¶lono siedem najwa¿niejszych regionów oraz cztery dodatkowe obszary ochrony tygrysów. Na terenach tych World Wildlife Fund zamierza ustanowiæ i prowadziæ obszary skutecznej ochrony, zredukowaæ k³usownictwo i wyeliminowaæ handel czê¶ciami cia³a tygrysów.[2]

Programy ochrony przewiduj± przenoszenie szczególnie agresywnych osobników na tereny oddalone od ludzkich osiedli (dotyczy osobników uznanych za niestanowi±ce bezpo¶redniego zagro¿enia dla ludzi) lub umieszczane w ogrodach zoologicznych (uznane za szczególnie niebezpieczne dla ludzi). Z³apane i wypuszczane ponownie na wolno¶æ tygrysy s± wyposa¿ane w nadajniki umo¿liwiaj±ce ich monitorowanie.[14]

¦wi±tynia tygrysów

Jednym z najbardziej znanych miejsc ochrony tygrysów jest za³o¿ona w 1994 ¦wi±tynia Tygrysów Wat Pa Luangta Bua Yanasampanno Forest Monastery - buddyjski klasztor po³o¿ony w Prowincji Kanchanaburi (zachodnia Tajlandia), ok. 300 km od Bangkoku. Mnisi z klasztoru opiekuj± siê tygrysimi sierotami przyniesionymi przez okolicznych wie¶niaków. Pierwsze tygrysiê trafi³o do ¶wi±tyni w 1999 roku. Tygrysy wychowane w¶ród ludzi s± na wpó³ oswojone i akceptuj± mnichów jako cz³onków swojej spo³eczno¶ci. Od czasu rozpoczêcia dzia³alno¶ci ¦wi±tyni nie zanotowano ¿adnego ataku wielkiego kota na cz³owieka. Obecnie w klasztorze ¿yje kilkana¶cie tygrysów i wiele innych zwierz±t, takich ja pawie, krowy czy jelenie. ¦wi±tynia jest otwarta dla turystów. Obecnie budowany jest jednak teren, na którym m³ode tygrysy bêd± rosn±æ przy minimalnym kontakcie z lud¼mi. Dziêki temu tygrysy z nowego pokolenia bêdzie mo¿na przywróciæ naturze.[18]

Podgatunki

Wiêkszo¶æ autorów wyró¿nia 11 podgatunków Panthera tigris z czego piêæ uznano za wymar³e, a jeden prawdopodobnie wymar³ w stanie dzikim. Podgatunki te zosta³y tradycyjnie zdefiniowane na podstawie rozmieszczenia geograficznego, wielko¶ci cia³a, budowy czaszki, ró¿nic ubarwienia, kszta³tu i rozmieszczenia prêg. Dwa wymar³e wiele tysiêcy lat temu zosta³y zdefiniowane na podstawie nielicznych skamienia³o¶ci.

Hybrydy lwa i tygrysa

Pokrewieñstwo pomiêdzy przedstawicielami rodzaju Panthera jest na tyle bliskie, ¿e mog± siê krzy¿owaæ pomiêdzy sob±. Hybryda tygrysicy i lwa nazywana jest lygrysem. Lygrysy osi±gaj± rozmiary wiêksze ni¿ tygrysy. S± najwiêkszymi wspó³cze¶nie ¿yj±cymi kotami i zachowuj± cechy fizyczne oraz behawioralne obojga rodziców. Osobniki p³ci mêskiej s± bezp³odne, ale lygrysice zwykle zachowuj± p³odno¶æ.

Ze skrzy¿owania lwicy i tygrysa pochodzi tigon (inaczej tyglew).

Tygrys w kulturze

Mitologia i religia

Tygrys jest powszechnym symbolem w kulturze i mitologii Dalekiego Wschodu. Zazwyczaj oznacza wojowniczo¶æ, piêkno, odwagê, nie¶miertelno¶æ ale i krwio¿erczo¶æ, chciwo¶æ i gniew. Czêsto ukazywany jako symbol ziemi, w opozycji do smoka - symbolu nieba. Szczególn± czci± otaczane s± bia³e tygrysy - w Chinach królowie zwierz±t, w buddyzmie symbole go¶cinno¶ci i pobo¿no¶ci, w Japonii jeden z czterech dobrych duchów (obok Ciemnego Rycerza, Czerwonego Ptaka, i Lazurowego Smoka). Czê¶ci cia³a tego drapie¿nika by³y uwa¿ane za talizmany chroni±ce przed z³ymi mocami - pazury dodawa³y odwagi, a tak¿e, tak jak w±sy, by³y amuletem mi³osnym, zêby przynosi³y szczê¶cie, zw³aszcza w hazardzie.

Tygrys jest jednym z dwunastu chiñskich znaków zodiaku. Zwierzêta te symbolizowa³y najwy¿szego genera³a armii w Cesarstwie Chiñskim, jak równie¿ Indyjsk± kastê wojowników.

W Grecji tygrys by³ symbolem pijañstwa, gdy¿ zwierzêta te ci±gnê³y wóz Dionizosa.

Literatura

Tygrys od dawna by³ przedstawiany w literaturze. Zarówno Rudyard Kipling w Ksiêdze d¿ungli, jak i William Blake w Pie¶niach do¶wiadczenia przedstawiaj± tygrysa jako gro¼ne i przera¿aj±ce stworzenie.W Ksiêdze D¿ungli tygrys Shere Khan jest ¶miertelnym wrogiem g³ównego bohatera - Mowgliego. Jednak¿e inne przedstawienia s± bardziej ¿yczliwe: Tygrysek z Kubusia Puchatka A. A. Milne'a jest bardzo sympatyczn± i lubian± przez dzieci postaci±. S³ynny komiks Kelvin i Celsjusz opowiada o przygodach ch³opca Kelwina i jego pluszowego tygrysa Celsjusza.

Kultura masowa

Tygrys jest jedn± z najpopularniejszych maskotek dru¿yn sportowych. Przyk³adami s± choæby amerykañska dru¿yna baseballowa Detroit Tigers, angielska dru¿yna rugby Leicester Tigers i angielska dru¿yna pi³ki no¿nej Hull City.
Plik:141 - hu1 - tiger.svg

W wiêkszej czê¶ci Azji tygrys jest uwa¿any za króla d¿ungli, gdy¿ pasy na jego g³owie uk³adaj± siê w znak 王, co w chiñskim alfabecie oznacza króla.[7] W zwi±zku z tym w chiñskich filmach animowanych tygrysy zwykle s± rysowane ze znakiem 王 na czole.
Dwa tygrysy w godle Malezji

Tygrys Hodori, by³ oficjaln± maskotk± Letnich Igrzysk Olimpijskich w 1988 w Seulu.

Tygrysem jest popularnie zwany najs³ynniejszy niemiecki czo³g II wojny ¶wiatowej - PzKpfw VI Tiger

Mianem tygrys gospodarczy okre¶la siê firmy szybko zdobywaj±ce rynek. Porównanie szybkiego wzrostu gospodarczego w kilku pañstwach wschodnioazjatyckich do skoku tygrysa przyczyni³o siê do nadania im nazwy azjatyckich tygrysów.

Nazewnictwo biologiczne

W nawi±zaniu do pionowych ciemnych prêg, a czasem do innych cech tygrysa w nazwach zwyczajowych wielu gatunków nadawany jest epitet gatunkowy tygrysi, np. ¿ar³acz tygrysi, rekin tygrysi, w±¿ tygrysi, pyton tygrysi, gekon tygrysi, bocja tygrysia, ¿aba tygrysia, ambystoma tygrysia, rozdymka tygrysia, a nawet lilia tygrysia. W nazwach systematycznych u¿ywany jest epitet tigrinum. Wymar³y wilk workowaty nazywany jest tygrysem workowatym.

Przypisy

1. ↑ Wymar³y lew jaskiniowy osi±ga³ wiêksze rozmiary od wspó³czesnych tygrysów. Równie¿ hybrydy tygrysicy z lwem - lygrysy osi±gaj± wiêksze rozmiary, ale nie stanowi± odrêbnego gatunku.
2. ↑ 2,0 2,1 2,2 WWF, Zwierzêta na krawêdzi: Tygrys (format pdf)
3. ↑ Linnaeus, C. 1758. Syst. Nat. ed. 10. 1.:41
4. ↑ Mammalian species No. 152, pp. 1-8, 3 figs. Panthera tigris. By Vratislav Mazák, 8 May 1981, The American Society of Mammalogists (en)
5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Big Cat Rescue, Tigers (en)
6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Project Tiger, India (en)
7. ↑ 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 7,10 7,11 7,12 7,13 Tiger Territory (en)
8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 Sinor, S. 2001. "Panthera tigris" (On-line), Animal Diversity Web. (en)
9. ↑ 9,0 9,1 Serafiñski W³odzimierz, Wielgus-Serafiñska Ewa: Ssaki. Warszawa: Pañstwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976.
10. ↑ Panthera tigris factsheet (en)
11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Tiger Territory, Habits (en)
12. ↑ Nowell K., Jackson P., 1996. Wild Cats. Status Survey and Conservation Action Plan. IUCN/SSC Cat Specialist Group. IUCN, Gland, Switzerland. (en)
13. ↑ Belinda Wright, Tibet – The End of the Tiger Trail by Belinda Wright (format pdf), (en)
14. ↑ 14,0 14,1 Wildlife Conservation Society, Alleviating Tiger-Human Conflicts (en)
15. ↑ 15,0 15,1 Cat Specialist Group 2002. Panthera tigris. In: IUCN 2006. 2006 IUCN Red List of Threatened Species. (en). [dostêp 22 lipca 2007].
16. ↑ World Wildlife Fund, Tigers (en)
17. ↑ CITES, Appendices I, II and III (en)
18. ↑ Strona domowa Wat Pa Luangta Bua Yanasampanno Forest Monastery (en)
19. ↑ za McKenna & Bell, 1997
20. ↑ Luo SJ, Kim JH, Johnson WE, Walt Jvd, Martenson J, et al. (2004) Phylogeography and Genetic Ancestry of Tigers (Panthera tigris). (en)
21. ↑ J.H. Mazák and C.P. Groves A taxonomic revision of the tigers (Panthera tigris) of Southeast Asia (format pdf), (en)
¼ród³o: Mennica Polska / Wikipedia

Dostêpno¶æ: produkt dostêpny




 |  Strona g³ówna  |  Nowo¶ci  |  O firmie  |  Regulamin  |  Aktualny stan koszyka  |  Kontakt  | 
oprogramowanie Sklepy internetowe

Sklep numizmatyczny - Polskie i zagraniczne monety kolekcjonerskie, banknoty polimerowe
Monety z³ote, monety srebrne, monety Kanonizacja Jana Paw³a II, monety okolicznoœciowe 5 z³
Numizmatyka: Z³oto lokacyjne: Z³ote sztabki: Abonament numizmatyczny 2015
Skarby Stanis³awa Augusta, Kanonizacja Jan Pawe³ II
Sitemap