HomeNowo¶ciO firmieRegulaminTwój koszykKontakt
Sklep numizmatyczny zaprasza, 06 pa¼dziernika 2024 r. U¿ytkownicy online: 366
Poleæ znajonemu  |  Dodaj do ulubionych
Nowo¶ci
10 z³, Wyklêci przez komunistów ¿o³nierze niez³omni - ¯o³nierze Niez³omni, 2017
Mennica Polska: Numizmatyka
Cena brutto: 189.00 PLN

20 z³, 80. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego, 2024
PWPW - Pañstwowa Wytwórnia Papierów Warto¶ciowych
Cena brutto: 160.00 PLN

10 z³, 40. rocznica strajku w Wy¿szej Oficerskiej Szkole Po¿arniczej, 2021
NBP
Cena brutto: 189.00 PLN


Informacje
Plan emisyjny monet
i banknotów w 2018 roku:


Polska Reprezentacja Olimpijska PyeongChang
- 200 zł, 10 zł

Wyklęci przez komunistów żołnierze niezłomni August Emil Fieldorf „Nil”
- 10 zł

Wielcy polscy ekonomiści
Fryderyk Skarbek
- 10zł

Moneta okolicznościowa z napisem 100-lecie odzyskania przez Polskę niepodległości
- 5 zł

Polskie Termopile - Hodów
- 10 zł

100-lecie czynu zbrojnego Polonii amerykańskiej
- 10 zł

Skarby Stanisława Augusta
Henryk Walezy
- 500 zł, 50 zł

Historia monety polskiej boratynka, tymf Jana Kazimierza
- 20 zł

760-lecie Towarzystwa Strzeleckiego Bractwa Kurkowego
w Krakowie
- 10 zł

100-lecie powstania Gimnazjum
i Liceum im. Stefana Batorego
w Warszawie
- 10 zł

POLONIA RESTITUTA
- 10 zł

125-lecie działalności Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie
- 10 zł

Niepodległość
- 20 zł (banknot kolekcjonerski)

Stulecie odzyskania przez Polskę niepodległości – Ignacy Jan Paderewski
- 100 zł, 10 zł

100. rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości
- 1 zł, 2018 zł, 100 zł

Wyklęci przez komunistów żołnierze niezłomni – Hieronim Dekutowski „Zapora”
- 10 zł

100. rocznica wybuchu Powstania Wielkopolskiego
- 200 zł, 10 zł

Wiadomo¶ci

Emisje NBP
Emisja monet NBP 2018

Emisja monet NBP 2017

Emisja monet NBP 2016

Emisja monet NBP 2015

Emisja monet NBP 2014

Emisja monet NBP 2013

Emisja monet NBP 2012

Emisja monet NBP 2011

Emisja monet NBP 2010

Emisja monet NBP 2009

Emisja monet NBP 2008

Emisja monet NBP 2007

Emisje monet NBP 1995 - 2006


 
Koronowani Królowie Polski - Henryk Walezy (1573-1574) - blister numizmatyka, 2010
Nazwa Cena brutto
Koronowani Królowie Polski - Henryk Walezy (1573-1574) - blister numizmatyka, 2010
140.00 PLN

Producent: Mennica Polska: Numizmatyka

ID: 1287

Koronowani Królowie Polski
Henryk Walezy (1573-1574)

Kontynuacja popularnej serii "Poczet Królów i Ksi±¿±t Polskich". W zestawie znajduj± siê:
  • cztery numizmaty w stanie menniczym z wizerunkiem popiersia i pó³postaci króla Henryka Walezego, wybite w niskim nak³adzie - tylko 1000 sztuk,
  • elegancki blister z certyfikatem autentyczno¶ci i numerem seryjnym.
Data emisji: 15.06.2010 r.
Stop: mosi±dz z³ocony, 2 x mosi±dz srebrzony, mosi±dz
Stempel: lustrzany - 3 pierwsze numizmaty, stempel zwyk³y - ostatni numizmat
¦rednica: 21,00 mm, 2 x 32,00 mm, 27,00 mm

Nak³ad limitowany: 1000 kompletów

Projekt nawi±zuje do serii monet „Poczet Królów i Ksi±¿±t Polski” emitowanej przez NBP w latach 1979-2005. W tym czasie wybito w Mennicy monety po¶wiêcone 23 królom i ksi±¿êtom. Inspiracj± by³y rysunki Jana Matejki. Nie wszystkie portrety w³adców opracowane przez s³ynnego malarza zosta³y wyemitowane.

Bior±c pod uwagê opiniê krêgów numizmatycznych Mennica Polska pragnie przedstawiæ Pañstwu pozosta³e wizerunki koronowanych g³ów. Projekty do serii wykonuj± ci sami arty¶ci, którzy projektowali wcze¶niejsze monety. Przy t³oczeniu powtarzane s± tak¿e zasady i ¶rednice obowi±zuj±ce przy produkcji monet kolekcjonerskich.

Na awersach umieszczone s± popiersia i pó³postaci w³adcy, po drugiej stronie znajduj± siê historyczny herb i ³aciñski zapis imienia oraz tytulatury królewskiej. Stanowi to nawi±zanie do oryginalnych monet Polski Królewskiej.

Jako siódm± w proponowanej przez nas serii „Koronowani królowie Polski” prezentujemy postaæ króla Henryka Walezego.

Koronowani królowie Polski upamiêtnieni w serii:
  • Anna Jagiellonka
  • Mieszko II
  • Wac³aw II
  • Ludwig Wêgierski
  • Jan Olbracht
  • Aleksander Jagielloñczyk
  • Henryk Walezy
Zapowiedzi kolejnych emisji:
  • Micha³ Korybut Wi¶niowiecki (II po³owa 2010 r.)
  • August III Sas (I po³owa 2011 r.).

W serii oferowane s±:

  • zestawy z³ote o nak³adzie 100 kompletów,
  • zestawy srebrne o nak³adzie 500 kompletów,
  • blistry o nak³adzie 1000 kompletów.
"Wytworny panicz modnego dworu,
W sarmackie dosta³ siê kraje;
Lecz w nich nie zasta³ tego poloru,
Jaki francuski dwór daje.
A chocia¿ znalaz³ dzielnych serc krocie,
I prawic, co wrogów grzmoc±:
Przeniós³ francuskie nad nie ³akocie,
I umkn±³ z Polski precz, noc± (...).

Dawni mocarze, w³adcy tej ziemi,
W¶ród mogilnego ¶pi± ch³odu;
Ksiêgi królewskie Bóg zamkn±³ z niemi,
Ale nie ksiêgi narodu.

Bo choæ siê trony w posadach chwiej±,
A ber³a krusz±, dziecino,
Choæ wszystko ginie z czasów kolej±:
Ale narody nie gin±.

I my snuæ bêdziem wci±¿ ¿ycia w±tek,
Który na d³ugo nam starczy;
Tylko szukajmy w skarbcu pami±tek,
Naszej nadziei i tarczy!"
"Dawni królowie tej ziemi", W³adys³aw Be³za (1847-1913) 

Koronowani Królowie Polski - Henryk Walezy (1573-1574) - blister numizmatyka, 2010
Henryk Walezy - obraz Jana Matejki

Henryk (I) III Walezy (fr. Henri de Valois urodzony jako Edward Aleksander) (ur. 19 wrze¶nia 1551 w Fontainebleau, zm. 2 sierpnia 1589 w Saint-Cloud) - ostatni z francuskiej dynastii Walezjuszów, jednej z ga³êzi Kapetyngów, ksi±¿ê Orleanu, a w latach 1573-1574 pierwszy elekcyjny król Polski jako Henryk I zwany Walezym, od 1574 r. król Francji jako Henryk III.

Pochodzenie
Henryk Walezy by³ czwartym synem Henryka II, króla Francji i Katarzyny Medycejskiej. Na chrzcie otrzyma³ on imiona Edward Aleksander. Pierwsze imiê otrzyma³ po ojcu chrzestnym, angielskim królu Edwardzie VI[2]. Imiê Henryk przyj±³ dopiero na bierzmowaniu w roku 1564 r. Jego dwaj starsi bracia, Franciszek II i Karol IX, byli królami francuskimi.

Matka za wszelk± cenê chcia³a osadziæ wszystkich swych synów na tronie i gdy nie powiod³y siê inne plany wobec Henryka (ma³¿eñstwa z królow± Anglii El¿biet± i królow± Szkotów Mari±, oraz osadzenia Henryka na tronie Algierii), zdecydowa³a siê staraæ o równie jak Algieria egzotyczny dla Francuzów tron polski.

M³odo¶æ
Ju¿ w 1560 r. Edward Aleksander Walezjusz zosta³ mianowany ksiêciem Angoulême i Orleanu. W wieku o¶miu lat otrzyma³ w³asny dwór[3]. W 1566 r. Henryk zosta³ ksiêciem Andegawenii. By³ ulubionym synem swojej matki, ale nie mia³ dobrych stosunków z rodzeñstwem. Karol IX nie lubi³ brata i obawia³ siê go, wiêc kiedy pojawi³a siê szansa objêcia tronu polskiego przez Henryka da³ bratu pe³ne poparcie.

M³odszy brat ksiêcia Andegawenii, Franciszek Hercules, równie¿ nie przepada³ za Henrykiem i kiedy ten zosta³ królem Francji bra³ udzia³ w spiskach przeciwko niemu. Siostra Ma³gorzata pocz±tkowo by³a z nim bardzo z¿yta, pó¼niej jednak do³±czy³a do grona jego przeciwników.

W m³odo¶ci by³ uznawany za najzdolniejszego z synów Henryka II i Katarzyny, ale ju¿ wówczas pojawi³y siê plotki o jego rzekomych sk³onno¶ciach homoseksualnych. By³ przystojny, wysoki i dobrze zbudowany. Nie mia³ najlepszego zdrowia, ale prowadzi³ bardzo aktywny styl ¿ycia.

W przeciwieñstwie do ojca i starszych braci nie lubi³ polowañ i æwiczeñ fizycznych, aczkolwiek by³ znakomitym szermierzem. Interesowa³ siê za to sztuk± i literatur±. Zna³ jêzyk w³oski i czyta³ Makiawelego. Wychowany na katolickim dworze na pewnym etapie swojego ¿ycia zacz±³ przejawiaæ sympatiê dla protestantyzmu.

W wieku 9 lat kaza³ nazywaæ siebie "ma³ym hugenotem", odmówi³ uczestnictwa we Mszy ¦wiêtej, ¶piewa³ protestanckie psalmy siostrze Ma³gorzacie, a nawet uszkodzi³ pos±g ¶w. Paw³a. Jego matka wyperswadowa³a mu jednak zainteresowania protestantyzmem i Henryk sta³ siê gorliwym katolikiem.

Upodobania Henryka wyró¿nia³y go równie¿ na francuskim dworze, a po przybyciu do Polski sta³y siê przyczyn± szoku kulturowego. W 1573 r. ambasador wenecki w Pary¿u, Morisoni, donosi³ swoim zwierzchnikom, ¿e Henryk wydawa³by siê powa¿ny, gdyby nie ubiór i ozdoby w których siê lubuje, a które nadaj± mu pozory miêkko¶ci i prawie kobiecej delikatno¶ci. Oprócz wspania³ych strojów zdobionych drogimi kamieniami i per³ami, Henryk nosi³ naszyjnik ze z³ota i bursztynu, uszy za¶ mia³ przek³ute na wzór mody damskiej.

Nie zadowala³ siê on noszeniem jednego kolczyka w ka¿dym z nich, potrzeba mu a¿ podwójnych wraz z wisiorkami, ozdobionymi drogimi kamieniami i cennymi per³ami. W czerwcu 1577 r. na balu wydawanym przez Katarzynê Medycejsk± Henryk pojawi³ siê ca³y w diamentach, brylantach i per³ach. Jego w³osy by³y posypane fioletowym proszkiem a strój b³yszcz±cym brokatem. We Francji Henryk zyska³ przydomek "ksiêcia Sodomy".

Okres m³odo¶ci Henryka, to narastaj±ce we Francji konflikty religijne, które kilka lat wcze¶niej przerodzi³y siê w otwart± wojnê domow± miêdzy katolickim królem a francuskimi kalwinistami, zwanymi powszechnie hugenotami. W 1569 r. Henryk Andegaweñski stan±³ na czele armii królewskiej i odniós³ szereg zwyciêstw nad hugenotami, m.in. 13 marca pod Jarnac, 30 pa¼dziernika pod Moncontour.

Niewyja¶niony pozostaje udzia³ Henryka w wypadkach Nocy ¶w. Bart³omieja, ale sprawa ta znacznie skomplikowa³a starania Henryka o koronê polsk±. Przeciwnicy francuskiej kandydatury straszyli szlachtê, ¿e Henryk zrobi nad Wis³± kolejn± noc ¶w. Bart³omieja.

Droga do polskiego tronu
Francja zainteresowa³a siê koron± polsk± dla m³odszego brata króla ju¿ w 1572 r. Z poselstwem do umieraj±cego Zygmunta Augusta wyruszy³ Jean de Balagny prosz±c o zgodê na ma³¿eñstwo Henryka z siostr± Zygmunta, Ann±. Balagny nie zosta³ jednak dopuszczony do ³o¿a ¶mierci króla i powróci³ do Francji z niczym. Wkrótce po ¶mierci Zygmunta w Rzeczypospolitej pojawi³ siê kolejny francuski emisariusz, Jean de Monluc, biskup Walencji, ojciec de Balagny'ego i stronnik hugenotów.

Od razu musia³ stawiæ czo³a reakcji Polaków na wie¶ci o Nocy ¶w. Bart³omieja, które dotar³y nad Wis³ê mniej wiêcej razem z Monluciem. Masakra hugenotów tak podzia³a³a na polsk± opiniê publiczn±, ¿e sekretarz biskupa, Jean Choisnin, donosi³ do Pary¿a: nie godzi³o siê prawie wspominaæ imion króla, królowej i ksiêcia andegaweñskiego.

Monluc i jego stronnicy rozpoczêli wiêc akcjê propagandow±, maj±c± na celu wybielenie postaci Henryka. Pisano wiêc, ¿e ksi±¿ê andegaweñski za wszelk± cenê chcia³ zapobiec masakrze, a gdy ju¿ do niej dosz³o przeciwstawia³ siê furii i okrucieñstwu t³umów, a nawet ukrywa³ hugenotów. Polaków jednak nie przekona³ i ju¿ po dokonanej elekcji podskarbi koronny Hieronim Bu¿eñski powiedzia³ biskupowi, aby ten nie próbowa³ ju¿ przekonywaæ, ¿e Henryk nie bra³ udzia³u w rzezi i nie jest wcale okrutnym tyranem, albowiem rz±dz±c w Polsce to bêdzie musia³ raczej on siê baæ poddanych, a nie poddani jego.

Wybory nowego w³adcy polskiego po okresie bezkrólewia odby³y siê w kwietniu i maju 1573 r. na prawym brzegu Wis³y, naprzeciw Warszawy, pod wsi± Kamieñ, która obecnie stanowi czê¶æ stolicy. Najpowa¿niejszymi kandydatami do korony obok brata króla francuskiego byli: syn cesarza Maksymiliana II arcyksi±¿ê Ernest Habsburg, car Iwan IV Gro¼ny i Jan III Waza, król szwedzki, m±¿ Katarzyny Jagiellonki, siostry Zygmunta Augusta.

Pod Warszaw± stawi³o siê ok. 50 tysiêcy osób, które uczestniczy³y w g³osowaniu. Najpierw odby³a siê prezentacja kandydatów, której dokonali zagraniczni pos³owie. Nastêpnie zaczêto spisywaæ, lecz ju¿ w wê¿szym gronie wybranych komisji „artyku³y dla króla”. Mia³y to byæ uprawnienia i zobowi±zania panuj±cego. Po ich zatwierdzeniu, 5 kwietnia 1573 r. odby³o siê g³osowanie nad pretendentami do tronu.

Zwyciêzc± okaza³ siê kandydat francuski. Kilka dni po elekcji pos³owie przysz³ego monarchy zaprzysiêgli w jego imieniu uchwalone przed wyborem postanowienia ogólne. By³y to tak zwane artyku³y henrykowskie. Przyjêto równie¿ osobiste zobowi±zania elekta, nosz±ce nazwê pacta conventa. Wybrano te¿ poselstwo, które mia³o udaæ siê do Pary¿a, aby oficjalnie zawiadomiæ ksiêcia francuskiego o wyborze na Króla Polskiego i Wielkiego Ksiêcia Litewskiego i odebraæ od niego przysiêgê, potwierdzaj±c± przyjêcie uchwa³ elekcyjnych (artyku³ów i paktów), oraz mo¿liwie szybko sprowadziæ go do Rzeczypospolitej.

Poselstwo wys³ano okaza³e i godne. Pertraktacje z Henrykiem i jego bratem, królem Francji Karolem IX, trwa³y do¶æ d³ugo. Opór budzi³y przede wszystkim artyku³y dotycz±ce swobody wyznaniowej i mo¿liwo¶ci wypowiedzenia pos³uszeñstwa królowi. Ostatecznie obaj w³adcy uznali i zaprzysiêgli 22 sierpnia 1573 r. dawne i nowe prawa. Po tym fakcie poselstwo dorêczy³o Henrykowi dokument elekcyjny. Henryk Walezy zosta³ og³oszony królem polskim i wielkim ksiêciem litewskim.

Do granic Polski dotar³ po dwumiesiêcznej podró¿y w koñcu stycznia 1574 r. Orszak królewski, licz±cy 1200 koni, wozy z baga¿ami oraz karety z damami dworu i niewiastami lekkich obyczajów, ci±gn±³ przez Heidelberg, Fuldê, Torgau, Frankfurt. Na £u¿ycach oczekiwa³ go ksi±¿ê piastowski Jerzy II Brzeski, który towarzyszy³ królowi a¿ do polskiej granicy.

Granicê przekroczono w Miêdzyrzeczu, gdzie monarchê uroczy¶cie powita³a delegacja senatu z biskupem kujawskim, wojewodowie i kasztelanowie. Pó¼niej przez Poznañ i Czêstochowê udano siê w kierunku Krakowa, gdzie nast±pi³o oficjalne powitanie.

„Wszyscy senatorowie zebrani z Polski, Litwy i wszystkich ziem Rzeczypospolitej wyprowadzili z miasta ogromne swoje roty, które szeroko i daleko rozwiniête przedstawia³y widok wielkiego i ¶licznego wojska. Chor±gwie te by³y kosztownie odziane, odznaczaj±ce siê doborem piêkno¶ci± uzbrojenia i koni [...]. Poczty senatorów sk³ada³y siê nie tylko z ich chor±gwi, albowiem przy³±czy³a siê do nich jeszcze nieskoñczona moc szlachty i urzêdników królestwa”.

Henryka witali senatorowie, biskupi, ministrowie, dworzanie, ¿acy. W dniu 21 lutego 1574 roku w katedrze wawelskiej arcybiskup gnie¼nieñski i prymas Polski Jakub Uchañski koronowa³ Henryka Walezego na króla Polski. Ceremoniê zak³óci³o wyst±pienie marsza³ka wielkiego koronnego Jana Firleja, który domaga³ siê by król zaprzysi±g³ akty gwarantuj±ce prawa protestantom.

Koronowani Królowie Polski - Henryk Walezy (1573-1574) - blister numizmatyka, 2010
"Potêga Rzeczypospolitej u zenitu. Z³ota wolno¶æ. Elekcja.",
obraz Jana Matejki

Dodatkowe warunki
Uzgadniaj±c elekcjê Walezego, planowano jego ma³¿eñstwo z Ann± Jagiellonk±, siostr± Zygmunta II Augusta. By³a ona jednak starsza od Henryka prawie o 30 lat, tote¿ m³ody król nie spieszy³ siê z ma³¿eñstwem. Wyruszy³ do swego nowego królestwa dopiero w listopadzie. Romansowa³ bowiem w tym czasie z Mari± de Clèves i nie u¶miecha³a siê mu ³o¿nica sêdziwej Jagiellonki. Jecha³ powoli, zatrzymuj±c siê wiele razy. W Lotaryngii nawi±za³ romans z Ludwik± de Lorraine-Vaudémont, która pó¼niej mia³a zostaæ jego ¿on±.

Pierwsze spotkanie z Ann± nie wypad³o nazbyt zachêcaj±co. Henryk wypowiedzia³ kilka zdawkowych s³ów i czym prêdzej opu¶ci³ jej komnaty. Po trzech dniach zosta³ koronowany, chocia¿ nie obesz³o siê bez ró¿nych przepychanek zwi±zanych z rot± przysiêgi. Zaczê³y siê bale i turnieje, ale król coraz bardziej oci±ga³ siê z po¶lubieniem swojej jagielloñskiej narzeczonej. Symulowa³ chorobê lub po prostu zamyka³ siê we w³asnych komnatach i nie dopuszcza³ do siebie nikogo.

Opowiadano wprawdzie, ¿e zabawia³ siê wtedy ze swoimi faworytami i ¿e kaza³ sprowadzaæ na zamek prostytutki. Pisa³ równie¿ bez przerwy listy do Francji, a te, które wysy³a³ do Marii de Cond, kre¶li³ nawet w³asn± krwi±. Plotki narasta³y coraz bardziej. "Sprowadza³ nie tylko do ogrodu blisko Zwierzyñca francuskie rozpustnice, ale nadto w³oskim ohydnym na³ogom nie przepu¶ci³" - pisa³ kronikarz.

Anna ci±gle czeka³a, a Henryk ci±gle zwleka³. W czerwcu wyprawiono wreszcie wielki bal, który potraktowano jako oficjalne zarêczyny. Nazajutrz król dowiedzia³ siê jednak¿e o ¶mierci swego brata, co sprawi³o i¿ zacz±³ ubiegaæ siê o koronê francusk±, zaniedbuj±c niebywale swe obowi±zki monarchy.

Nie³atwe pocz±tki rz±dów
Od samego pocz±tku rz±dom Henryka towarzyszy³y spory o zakres jego w³adzy. Henryk nie zaprzysi±g³ w katedrze zobowi±zuj±cych go artyku³ów (poza pokojem wyznaniowym). Wobec tego sejm koronacyjny rozjecha³ siê na znak sprzeciwu bez podjêcia uchwa³, ostrzegaj±c monarchê, ¿e mo¿e zostaæ zniesiony z tronu. Henryk nie dowierza³ tym gro¼bom i rozpocz±³ s±dy. Jednak¿e jego wyroki uznawano za stronnicze i zbyt ³agodne. Rozda³ nie obsadzone urzêdy i przekaza³ wielu dostojnikom dobra królewskie, ale niechêtni mu twierdzili, ¿e nie wykorzysta³ mo¿liwo¶ci zasilenia przy tej okazji skarbu koronnego.

Charakterystyka panowania
Henryk Walezy obejmuj±c w³adzê w Polsce mia³ 23 lata i niewiele do¶wiadczenia politycznego. Jego rz±dy w Polsce cechowa³a nieznajomo¶æ stosunków, niekorzystny wybór doradców (Zborowscy) oraz ma³e zainteresowanie sprawami polskimi. By³ wszechstronnie wykszta³cony, odwa¿ny i niezwykle ambitny. Lubi³ wspania³e, zdobione drogimi kamieniami stroje, nosi³ bi¿uteriê i u¿ywa³ pachnide³. Mia³ przek³ute uszy i nosi³ podwójne, wysadzane per³ami, kolczyki z wisiorkami. W Polsce powszechnie uznano te upodobania za przejaw zniewie¶cia³o¶ci.

Na dworze Henryka by³o wielu mê¿czyzn maluj±cych sobie twarze, stroj±cych siê w klejnoty i perfumy. Podobno niektórzy z nich pe³nili funkcjê królewskich kochanek. Henryk nie zna³ polskiego, wiêc udzia³ w ¿yciu publicznym niezmiernie go nudzi³. Wieczory i noce spêdza³ na rozrywkach, za dnia najchêtniej spa³. Aby unikn±æ przyjmowania interesantów potrafi³ spêdziæ dwa tygodnie w ³ó¿ku, pozoruj±c chorobê. Gra³ w karty i przegrywa³ olbrzymie sumy, pobierane ze skarbu pañstwa. Na wydawanych przez króla ucztach wystêpowa³y nagie dziewczêta. Zachowywa³ siê jak rozkapryszone dziecko i nie traktowa³ powa¿nie obowi±zków królewskich.

Ucieczka do Francji
Niebawem, w czerwcu 1574 r., Henryk odebra³ wiadomo¶æ o ¶mierci brata, króla Karola IX. Kilka dni pó¼niej, noc± z 18 na 19 czerwca 1574 r. potajemnie, nie zasiêgn±wszy rady senatu, w przebraniu, opu¶ci³ Wawel i uda³ siê pospiesznie w kierunku granicy. Królowi towarzyszyli jego lokaj Jan du Halde, dworzanin Gilles de Souvré, lekarz Marek Miron i kapitan gwardii Miko³aj de Larchant. Odjazd króla zauwa¿ono jednak i natychmiast wyruszy³a za nim pogoñ kierowana przez kasztelana wojnickiego Jana Têczyñskiego.

Kiedy orszak Henryka zbli¿a³ siê do granicy zauwa¿y³ go stary starosta o¶wiêcimski, który bez wahania zrzuci³ ubranie, skoczy³ do rzeki i p³yn±c w kierunku króla krzycza³: Najja¶niejszy panie, czemu uciekasz? Tu¿ za granic± dopad³ Henryka po¶cig wys³any z Krakowa. Henryk, nie zatrzymuj±c siê, odrzuci³ pro¶by o powrót do kraju i ustanowienie przed oficjalnym wyjazdem rz±dów zastêpczych. Obieca³, ¿e za kilka miesiêcy powróci. W rzeczywisto¶ci nie powróci³ nigdy.

Konsekwencje postêpku króla
Przebywaj±cy w Krakowie ministrowie i senatorowie ma³opolscy zawiadomili o wyje¼dzie króla Wielkopolan i Litwinów. Prymas zwo³a³ na koniec sierpnia sejm. Prawie wszyscy senatorowie byli pocz±tkowo przeciwni og³oszeniu bezkrólewia i nowej elekcji, natomiast wiêkszo¶æ pos³ów uwa¿a³a, ¿e potajemny wyjazd Henryka uwalnia poddanych od zobowi±zañ wobec monarchy i pozwala na wybór nowego. W wyniku d³ugich dyskusji napisano list do króla, wyznaczaj±c mu jako ostateczny termin powrotu do kraju maj 1575 r. Zapowiedziano jednocze¶nie, ¿e w razie niedotrzymania tego terminu Henryk utraci tron.

W kraju mia³y dzia³aæ do tego czasu konfederacje szlacheckie i kapturowe, podobnie jak w czasie poprzedniego bezkrólewia. Henryk Walezy nie spe³ni³ obietnicy powrotu, uznano wiêc tron za pusty i zapowiedziano now± elekcjê.

Nie nale¿y dziwiæ siê Walezemu; tron francuski by³ dla niego o wiele bardziej atrakcyjny ni¿ polski. Nale¿y pamiêtaæ, ¿e w ówczesnym okresie szlachtê francusk± stanowi³o jedynie 3% populacji pañstwa. Dla porównania, w Polsce - 17% (wed³ug innych w Polsce by³o 8-10% szlachty).

Zderzenie kultur
Krótkotrwa³e panowanie Henryka Walezego na Wawelu by³o prawdziwym zderzeniem cywilizacyjnym pomiêdzy rzeczywisto¶ci± polsk± a francusk±. M³odego króla i jego francusk± ¶witê dziwi³y urz±dzane przez polskich poddanych pijatyki, rozczarowa³o ubóstwo polskich wsi i surowy klimat kraju. Polacy natomiast uwa¿ali Francuzów za zniewie¶cia³ych, w³adcy mieli za z³e cudzoziemskie stroje i zami³owanie do bi¿uterii.

Co ciekawe, pod wieloma wzglêdami ówczesna Polska wyprzedza³a Francjê. W³a¶nie na Wawelu Walezy po raz pierwszy zobaczy³ wychodki, z których nieczysto¶ci odprowadzano poza zamkowe mury, i po powrocie do Francji nakaza³ zbudowanie takich urz±dzeñ w Luwrze i innych pa³acach. Minê³o jednak sporo czasu, zanim francuscy panowie i dworzanie przyzwyczaili siê do tej nowinki technicznej, zaprzestaj±c za³atwiania swoich potrzeb fizjologicznych do kominków i zamkowych sieni. Tak samo sprawa wygl±da³a z ³a¼ni± (wanna i kurki z ciep³± i zimn± wod±), a tak¿e widelcem - tych wynalazków Francuzi równie¿ nie znali.

Henryk Walezy we Francji jako król Francji Henri III
Henryk wróci³ do Francji w trakcie trwania kolejnej wojny religijnej (1574 - 1576). 11 lutego 1575 r. Henryk zosta³ koronowany w Reims na króla Francji. Dwa dni pó¼niej po¶lubi³ Ludwikê Lotaryñsk± (30 kwietnia 1553 - 29 stycznia 1601), córkê Miko³aja Lotaryñskiego, ksiêcia de Mercœur, i Ma³gorzaty, córki Jana III, hrabiego d'Egmont. Nie maj±c pieniêdzy na kontynuacjê wojny, musia³ pój¶æ na szerokie ustêpstwa wobec hugenotów.

Potêpi³ wydarzenia, które mia³y miejsce w czasie nocy ¶w. Bart³omieja sprzed dwóch lat oraz zawar³ w 1576 r. traktat pokojowy, w którym hugenoci uzyskali przyzwolenie na swobodê wiary i na udzia³ w parlamentach prowincji. Faktycznie wiele miast hugenockich uzyska³o wtedy niezawis³o¶æ od w³adzy królewskiej. Oburzeni tymi ustêpstwami katolicy powo³ali zbrojn± Ligê Katolick±, z zamiarem obalenia Henryka III i kontynuowania walki z hugenotami.

Na czele wspomnianej Ligi Katolickiej stanêli dwaj bracia Gwizjusze, ksi±¿ê Henryk I de Guise i Ludwik II kardyna³ de Guise. W 1577 r. wybuch³a wiêc szósta ju¿, religijna wojna domowa, która trwa³a trzy lata. Protestanci stawiali zbrojny opór, a ich wojskami dowodzi³, ocala³y z rzezi w czasie Nocy ¶w. Bart³omieja, król Nawarry - Henryk Burbon. Zakoñczy³a siê ona traktatem w Fleix.

W 1584 r. zmar³ bezpotomnie m³odszy brat Henryka, Franciszek Herkules d'Anjou. Sam Henryk III równie¿ by³ bezdzietny, ponadto wykazywa³ kobiece cechy i lubi³ okazyjnie podczas balów przebieraæ siê za kobiety.

Jego zachowanie, ale tak¿e stroje, fryzury i bi¿uteria (Walezy uwa¿a³, ¿e w³adca powinien podkre¶laæ swoje miejsce w hierarchii) szokowa³y wspó³czesnych mu ludzi i do dzi¶ przetrwa³ pogl±d o jego homoseksualizmie zwanym wówczas sodomi±. Jednak pogl±d ten znajduje potwierdzenie jedynie w publikacjach op³acanych w czasach Walezego przez niechêtnych mu Gwizjuszy lub przekazach, wrogo nastawionych wobec Francji, dyplomatów. Jego rzekomy homoseksualizm jest trudny do obrony wobec znanych faktów jego romansów (mi³o¶æ do Marii de Clèves) oraz powtarzanej na dworach informacji o przebytych w m³odo¶ci chorobach wenerycznych. Badacze nie wykluczaj± sk³onno¶ci Henryka do obu p³ci (inaczej mówi±c by³ biseksualist±) i wspominaj±c o jego matce, Katarzynie Medycejskiej, mówi± o freudowskiej matce kastruj±cej.

Po ¶mierci ksiêcia Andegawenii tron Francji - zgodnie z prawem salickim - winien przypa¶æ najbli¿szemu krewnemu Henryka III w linii mêskiej. By³ nim, choæ bardzo dalekim (21 stopieñ pokrewieñstwa), Henryk z Nawarry, wódz hugenotów.

Perspektywa objêcia francuskiego tronu przez protestanta zaktywizowa³a Ligê Katolick±, której poparcia finansowego i militarnego udziela³ król Hiszpanii Filip II oraz moralnego papie¿ Sykstus V, który rzuci³ kl±twê na króla Nawarry. W 1585 r. rozpoczê³a siê wiêc kolejna wojna religijna, zwana popularnie "wojn± trzech Henryków" (Henryka III, Henryka z Nawarry i Henryka de Guise). Henryk z Nawarry odnosi³ liczne sukcesy militarne, a poparcia udziela³a mu królowa angielska El¿bieta i protestanccy ksi±¿êta niemieccy. Król Henryk III stara³ siê o doprowadzenie do pokoju.

12 maja 1588 r. zawsze ultrakatolicki Pary¿ zbuntowa³ siê przeciwko swojemu królowi. Henryk III uciek³ z miasta do którego wkroczy³ entuzjastycznie witany ksi±¿ê de Guise. Henryk III przeniós³ siê do Blois, gdzie zwo³a³ Stany Generalne. Przyby³ na nie równie¿ ksi±¿ê de Guise. 23 grudnia zosta³ zamordowany kiedy szed³ na posiedzenie rady królewskiej. 24 grudnia ¶ciêto jego brata, kardyna³a Ludwika. Krok ten spowodowa³ odwrócenie siê katolickiej czê¶ci Francji od Henryka, który w tej sytuacji wykona³ wielk± woltê polityczn± i zawar³ przymierze z Henrykiem z Nawarry (kwiecieñ 1589 r.). Na wie¶æ o tym papie¿ Sykstus V rzuci³ kl±twê na Henryka.

¦mieræ
Posi³kowany przez króla Nawarry Henryk III rozpocz±³ oblê¿enie niepokornego Pary¿a. W ¶rodê, 1 sierpnia 1589 r., dominikanin Jacques Clément poprosi³ o audiencjê u króla. Król przebywa³ wówczas w Saint-Cloud, sk±d kierowa³ oblê¿eniem. Zakonnik twierdzi³, ¿e ma wa¿ne informacje, wiêc zaprowadzono go do Henryka, który w³a¶nie siedzia³ na sedesie. Mnich przyklêkn±³ przed królem i poda³ mu list, a kiedy Henryk zacz±³ czytaæ, zada³ mu cios no¿em w podbrzusze. Pod³y mnich, zabi³ mnie! - krzykn±³ Henryk wci±gaj±c nó¿ z rany. Zdo³a³ jeszcze skaleczyæ zamachowca w czo³o. Dominikanina zad¼gano mieczami, a cia³o wyrzucono przez okno.

Króla natychmiast po³o¿ono na ³ó¿ku. Wezwani medycy w³o¿yli wnêtrzno¶ci z powrotem do cia³a i zrobili Henrykowi lewatywê. Wkrótce zosta³a ona wydalona przez ranê, co uznano za dobry znak. Nastrój Henryka poprawi³ siê, ale kilka godzin pó¼niej dosta³ silnej gor±czki i zrozumia³, ¿e zbli¿a siê ¶mieræ. W obecno¶ci ¶wiadków wyznaczy³ Henryka z Nawarry na swojego nastêpcê. W nocy poprosi³ o ostatnie sakramenty. Spowiednik zapyta³ go czy wybacza swoim wrogom, tak¿e tym, którzy nas³ali na niego mordercê. Im równie¿ wybaczam i proszê Boga, aby zechcia³ im odpu¶ciæ winy, tak jak chcia³bym, by odpu¶ci³ moje - odpowiedzia³ król. Prze¿egna³ siê dwa razy i zmar³ o godzinie trzeciej nad ranem.

Zabalsamowane cia³o Henryka pochowano tymczasowo w Compiègne, w opactwie Saint-Cornille. Urnê z sercem Henryka zamurowano przed g³ównym o³tarzem ko¶cio³a w Saint-Cloud. Kiedy nasta³ pokój Henryk pozosta³ jednak w Compiègne. Nowy król, Henryk IV Burbon, nie przeniós³ go do bazyliki Saint Denis, gdy¿ przepowiedziano mu, ¿e spocznie w tej samej bazylice tydzieñ po Henryku III. Przenosiny cia³a ostatniego Walezjusza na francuskim tronie nast±pi³y dopiero w 1610 r. Kilka tygodni pó¼niej Henryk IV zgin±³ z rêki zamachowca.

31 grudnia 1578 Henryk Walezy utworzy³ Order ¦wiêtego Ducha - najwy¿sze odznaczenie królestwa Francji, nazwane tak na pami±tkê wyborów na króla Polski i Francji, które to wydarzenia mia³y miejsce w dniu Zes³ania Ducha ¦wiêtego.

Henryk w kulturze
Henryk jest jednym z bohaterów powie¶ci Aleksandra Dumasa (ojca) Królowa Margot. W filmowej adaptacji ksi±¿ki z 1994 r. w re¿yserii Patrice'a Chéreau w postaæ Henryka wcieli³ siê Pascal Greggory.

¼ród³o: Mennica Polska S.A. / Wikipedia

Dostêpno¶æ: produkt dostêpny




 |  Strona g³ówna  |  Nowo¶ci  |  O firmie  |  Regulamin  |  Aktualny stan koszyka  |  Kontakt  | 
oprogramowanie Sklepy internetowe

Sklep numizmatyczny - Polskie i zagraniczne monety kolekcjonerskie, banknoty polimerowe
Monety z³ote, monety srebrne, monety Kanonizacja Jana Paw³a II, monety okolicznoœciowe 5 z³
Numizmatyka: Z³oto lokacyjne: Z³ote sztabki: Abonament numizmatyczny 2015
Skarby Stanis³awa Augusta, Kanonizacja Jan Pawe³ II
Sitemap