W serii do upamiêtnienia przewidziani s±:- Anna Jagiellonka,
- Mieszko II,
- Wac³aw II,
- Ludwig Wêgierski,
- Jan Olbracht,
- Aleksander Jagielloñczyk,
- Henryk Walezy,
- Micha³ Korybut Wi¶niowiecki,
- August III Sas.
W serii oferowane s±:- zestawy z³ote o nak³adzie 100 kompletów,
- zestawy srebrne o nak³adzie 500 kompletów,
- blistry o nak³adzie 1000 kompletów.
Jan I Olbracht - obraz Jana Matejki
Jan I Olbracht (Albrecht) (lit. Janas Olbrachtas (Albrechtas) bia³orus. Ян I Ольбрахт, ur. 27 grudnia 1459 w Krakowie, zm. 17 czerwca 1501 w Toruniu) - król Polski w latach 1492-1501, ksi±¿ê g³ogowski 1491-1498.
By³ synem Kazimierza Jagielloñczyka i jego ¿ony El¿biety Rakuszanki z Habsburgów, której zawdziêcza³ prawdopodobnie drugie imiê - Olbracht, chcia³a ona uczciæ w ten sposób pamiêæ swego ojca, króla Niemiec, Czech i Wêgier, Albrechta II Habsburga.
M³odo¶æOd 1467 roku, tak jak pozostali bracia, królewicz zdobywa³ wiedzê pod okiem Jana D³ugosza. Na postêpowanie m³odego Jana Albrechta wp³yn±³ tak¿e przebywaj±cy w stolicy, w³oski humanista - Filip Kallimach, który zaprzyja¼ni³ siê z nim. Wielokrotnie udowadnia³ swój talent podczas nauki, mimo ¿e by³ synem Litwina i Niemki doskonale opanowa³ jêzyk polski, a tak¿e ³acinê. Pozna³ dorobek przemijaj±cego ¶redniowiecza oraz wczesnego renesansu.
Król WêgierW 1486 roku obj±³ urz±d zastêpcy króla na Rusi, gdzie zdoby³ s³awê pokonuj±c zagony tatarskie. 7 czerwca 1490 zosta³ obwo³any przez szlachtê wêgiersk± na sejmie elekcyjnym w Rokos królem Wêgier. Przegra³ jednak wojnê o koronê wêgiersk± ze swoim bratem królem Czech W³adys³awem II Jagielloñczykiem. Rozpocz±³ on tym samym zmagania o koronê Wêgier, które toczy³y siê na S³owacji, jednak w ich wyniku przypad³o mu jedynie ksiêstwo g³ogowskie.
Król PolskiW 1492 roku zmar³ Kazimierz Jagielloñczyk. O koronê po nim starali siê jego synowie W³adys³aw, Jan Olbracht i Zygmunt, a tak¿e ksi±¿ê mazowiecki Janusz II. Niektórzy byli gotowi opowiedzieæ siê za wielkim ksiêciem litewskim Aleksandrem Jagielloñczykiem, ale ten - wraz z najm³odszym bratem Fryderykiem Jagielloñczykiem - popiera³ Jana Olbrachta. Ostatecznie 27 sierpnia Jan Olbracht zosta³ jednog³o¶nie wybrany królem Polski. 23 wrze¶nia 1492 roku odby³a siê koronacja w Krakowie nowego monarchy, któr± poprowadzi³ arcybiskup gnie¼nieñski i prymas Polski Zbigniew Ole¶nicki.
Pieczêcie Jana I Olbrachta
Poszerzaj±c przywileje, jakie jego ojciec, Kazimierz Jagielloñczyk (1447-1492) nada³ szlachcie w statutach nieszawskich, Jan I Olbracht og³osi³ w 1496 r. tzw. statuty piotrkowskie, które zwalnia³y szlachtê od c³a, ogranicza³y wychod¼stwo ch³opów oraz zabrania³y nabywania przez mieszczan maj±tków ziemskich i piastowania urzêdów pañstwowych. Dzia³aj±c na korzy¶æ Prus Królewskich zaskarbi³ sobie ich przychylno¶æ.
Wojna z Turkami i jej nastêpstwaW 1497 r. Olbracht zorganizowa³ wielk± wyprawê wojenn±: 40 tys. pospolitego ruszenia ruszy³o aby pomóc ksiêciu Mo³dawii w wojnie z Turkami i aby pom¶ciæ klêskê warneñsk±. Mimo ¿e od 1387 Mo³dawia by³a lennem Polski, jej hospodar, Stefan Wielki, opowiedzia³ siê po stronie Turcji i wyprawa zakoñczy³a siê wielkimi stratami polskich wojsk w bitwie pod Ko¼minem, co utrwali³o powiedzenie: "Za króla Olbrachta wyginê³a szlachta", choæ to w³a¶nie za jego czasów ukszta³towa³ siê ów fundament wielkiej demokracji szlacheckiej: sejm walny.
Jeszcze gorsze od wojennej klêski by³y skutki polityczne nieudanej wyprawy mo³dawskiej. W jej nastêpstwie zawi±za³ siê ca³y szereg przymierzy i koalicji pañstw o¶ciennych przeciwko Królestwu Polsko-Litewskiemu. W walkach przeciwko wojskom koronnym, Wo³ochów wspar³a Turcja, a nawet Wêgry, rz±dzone przez króla W³adys³awa II Jagielloñczyka. Wiosn± 1498 r. Tatarzy najechali po³udniowo-wschodnie terytoria Litwy, a wielki ksi±¿ê moskiewski Iwan III Srogi próbowa³ opanowaæ Kijów, w 1500 rozgramiaj±c armiê polsko-litewsk± w bitwie nad Wiedrosz±.
Za¶ na zachodzie cesarz niemiecki Maksymilian I Habsburg przej±³ czê¶æ ¦l±ska z G³ogowem i za¿±da³ zwrócenia zakonowi krzy¿ackiemu Prus Królewskich, w zwi±zku z czym komtur krzy¿acki odmówi³ z³o¿enia nale¿nego ho³du królowi polskiemu. Wówczas, wiosn± 1501 r., Olbracht zarz±dzi³ koncentracjê wojsk koronnych w Toruniu gdzie sam, pojecha³, ale z³o¿ony ciê¿k± choroba zaka¼n± zmar³ wkrótce i wyprawa wojenna na Prusy Zakonne nie dosz³a do skutku.
SenatZa pierwszych Jagiellonów coraz wiêksz± rolê w zarz±dzaniu pañstwem odgrywa³a rada królewska, powo³ywana przez króla. Za¶ od po³owy XV w. znaczn± czê¶æ w³adzy przejê³y ogólnopolskie zjazdy szlachty i dzielnicowe sejmiki. Ostatecznie Rada Królewska, za panowania Olbrachta, przekszta³ci³a siê w Senat, a ogólnopolski zjazd stanu szlacheckiego, z³o¿ony z przedstawicieli sejmików, w izbê poselsk± sejmu. Tak wiêc, poczynaj±c od XV w., Rzeczpospolita sta³a siê szlacheck± monarchi± parlamentarn±. Szlachta, zw³aszcza bogatsza i magnaci, sta³a siê odt±d stanem panuj±cym, skupiaj±c w swych rêkach ziemiê, przywileje i urzêdy.
Zgodnie z Sejmem radomskim z 1504 r. administracjê pañstwow± stanowili: marsza³ek koronny i nadworny, podskarbi, kanclerz i podkanclerzy oraz starostowie, reprezentuj±cy lokaln± szlachtê.
Uprzywilejowan± pozycjê uzyska³ równie¿ w Koronie Ko¶ció³ katolicki, a na Litwie i Rusi Cerkiew prawos³awna. Nale¿a³y do nich wielkie maj±tki ziemskie, otrzymywa³y one dziesiêcinê ze wsi i liczne fundacje ko¶cielne i klasztorne ze strony mo¿now³adców, przy czym duchowieñstwo nie p³aci³o podatków.
¦mieræ 17 czerwca 1501 zmar³ w Toruniu Jan I Olbracht, jego zw³oki z³o¿ono uroczy¶cie w katedrze wawelskiej. Nie o¿eni³ siê, ani nie zostawi³ po sobie ¿adnego potomka. Po ¶mierci króla Jana Olbrachta tron po nim przej±³ jego m³odszy brat, Aleksander (1501-1506).
Charakterystyka króla wg Macieja z Miechowa"By³ wysokiego wzrostu, oczu piwnych, na twarzy z pewnym wyrzutem i wysiêkiem. (...) W ruchach szybki, czêsto u boku z mieczykiem przypasanym wystêpowa³, namiêtno¶ciom i chuciom jako cz³owiek wojskowy folgowa³".Ciekawostki * Jan Olbracht posiada³ najliczniejszy, spo¶ród jagielloñskich, dwór, mia³ a¿ 1 600 konnych dworzan.
* Za króla ukszta³towa³ siê ostatecznie sejm walny, który odt±d sta³ siê najwy¿szym organem w³adzy ustawodawczej.
* Na polecenie króla w 1498 roku wzniesiono Krakowski Barbakan, zwany Rondlem, który mia³ zabezpieczaæ miasto przed ewentualnym najazdem tureckim.
¼ród³o: Mennica Polska S.A. / Wikipedia