NBP upamiêtni³
200. rocznicê urodzin wybitnego
polskiego kompozytora i pianisty Fryderyka Chopina emisj±
banknotu kolekcjonerskiego o nominale 20 z³.
W roku 2010 mija 200 lat od narodzin Fryderyka Chopina.
Z tej okazji rok
2010 zosta³ og³oszony Rokiem Chopinowskim. W³±czaj±c siê w te obchody,
Narodowy Bank Polski uczci³ znakomitego kompozytora
emisj± czwartego w historii
Polski banknotu kolekcjonerskiego.
Na ca³ym ¶wiecie Fryderyk Chopin i jego muzyka s±
kojarzone z Polsk± i tradycjami
polskiej szko³y sztuki kompozytorskiej.
Najnowszy banknot kolekcjonerski ma nomina³ 20 z³. Jego
motywem przewodnim jest
postaæ
wielkiego wirtuoza i fortepian, który w
sposób symboliczny zosta³ przedstawiony na obu stronach
banknotu.
- Przednia
strona banknotu:
w jego w centralnej czê¶ci znajduje siê portret
Fryderyka
Chopina, widzianego z profilu. Ten element zosta³ wydrukowany w
technice stalorytniczej. Ryt portretu wykona³ Przemys³aw Krajewski -
artysta rytownik Polskiej Wytwórni Papierów
Warto¶ciowych SA. Z lewej strony znajduje siê wizerunek fragmentu
dworku w ¯elazowej Woli, w którym urodzi³ siê kompozytor, a
z prawej reprodukcja pierwodruku jednego z jego utworów -
mazurka b-moll op. 7 wraz z autografem artysty.
- Odwrotna
strona banknotu:
na tle mazowieckiego pejza¿u z charakterystycznymi wierzbami,
umieszczono reprodukcje fragmentu jego etiudy f-moll op. 10.
Banknot ma wymiary 138 x 69 mm i posiada szereg zabezpieczeñ przed
fa³szerstwami.
W historii polskiego pieni±dza wizerunek Fryderyka Chopina by³ ju¿
wcze¶niej wykorzystywany. Pojawi³ siê na wyemitowanym w 1982 r.
banknocie powszechnego obiegu o nominale 5000 z³ (warto¶æ przed
denominacj±).
Dotychczas NBP wyemitowa³
trzy banknoty kolekcjonerskie:
- Pierwszym w historii by³ banknot piêædziesiêcioz³otowy z
2006 r. po¶wiêcony Papie¿owi
Janowi Paw³owi II.
- Dwa lata pó¼niej, w 2008 r. zosta³ wyemitowany
banknot o nominale 10 z³, którym NBP upamiêtni³ 90. rocznicê
odzyskania niepodleg³o¶ci.
- W 2009 r. do obiegu trafi³ trzeci banknot o nominale 20 z³,
wyemitowany z okazji 200.
rocznicy urodzin Juliusza
S³owackiego.
Wszystkie banknoty
kolekcjonerskie zosta³y wyprodukowane przez Polsk± Wytwórniê
Papierów Warto¶ciowych SA.
*****
Fryderyk Franciszek Chopin (spolszczone nazwisko: Szopen,
ur. 1 marca 1810 r. w ¯elazowej Woli, zm. 17 pa¼dziernika 1849 r. w
Pary¿u) - polski kompozytor i pianista. Jest uwa¿any za
najwybitniejszego polskiego kompozytora, a tak¿e za wybitnego pianistê
i czo³owego przedstawiciela muzyki okresu romantyzmu na ¶wiecie.
Nazywany jest poet± fortepianu. Nale¿y do najbardziej lubianych
kompozytorów muzyki fortepianowej, choæ jego dzie³a wymagaj±
od wykonawcy znakomitego warsztatu, a nawet wirtuozerii. U
¼róde³ jego twórczo¶ci le¿a³a wielka wra¿liwo¶æ
oraz umiejêtno¶æ czerpania wzorców wprost z polskiej muzyki
ludowej. Jego przyjació³ka i kochanka George Sand
mówi³a o nim, ¿e
"by³
jeszcze bardziej polski ni¿ sama Polska".
¯yciorys Fryderyka
Franciszka Chopina
Dzieciñstwo
Chopin Przyszed³ na ¶wiat w rodzinie, w której muzyka by³a
na porz±dku dziennym. Ojciec, Miko³aj, urodzi³ siê we Francji w
Marainville (Lotaryngii). W dzieciñstwie zwi±zany by³ tak¿e z polskimi
rodzinami. Osiad³ w Polsce na sta³e w 1787 w wieku 17 lat i spêdzi³ tu
resztê swojego ¿ycia. Tak zwi±za³ siê ze swoj± nowa ojczyzn±, ¿e wzi±³
udzia³ w insurekcji ko¶ciuszkowskiej w 1794 r. i nigdy z Polski nie
wyjecha³.
Nie utrzymywa³ te¿ ju¿ kontaktu z rodzin± we Francji. Wychowa³ swoje
dzieci na Polaków. Znany by³ tak¿e z nieufno¶ci, a wrêcz
nienawi¶ci do Napoleona. Pocz±tkowo Miko³aj Chopin by³ guwernerem
dzieci staro¶ciny £±czyñskiej, a po przenosinach z ¯elazowej Woli do
Warszawy zosta³ wyk³adowc± jêzyka i literatury francuskiej w kilku
warszawskich szko³ach, by w koñcu prowadziæ elitarny internat dla
synów polskich rodów arystokratycznych.
W roku 1806 Miko³aj Chopin po¶lubi³ Teklê Justynê Krzy¿anowsk±. Justyna
z Krzy¿anowskich, pochodz±ca ze zbiednia³ej rodziny szlacheckiej,
uwielbia³a graæ na fortepianie. Fryderyk mia³ trzy siostry (Ludwika
Jêdrzejowiczowa, Izabella Barciñska, Emilia). Sam by³ drugi z kolei.
Wedle legendy Chopin przyszed³ na ¶wiat przy grze skrzypiec Miko³aja
Chopina. Byæ mo¿e dopiero kilka tygodni po urodzeniu dziecko zg³oszono
u ksiêdza i ochrzczono.
W 1892 roku znaleziono w parafii brochowskiej (ko¶ció³ ¦w.
Rocha) dokument:
"Roku
tysi±c osiemset dziesi±tego dnia dwudziestego trzeciego miesi±ca
kwietnia o godzinie trzeciej po po³udniu przed nami, proboszczem
brochowskim, sprawuj±cym obowi±zki urzêdnika stanu cywilnego gminy
parafii brochowskiej powiatu sochaczewskiego w departamencie
warszawskim stawi³ siê Miko³aj Chopyn (...) i okaza³ nam dzieciê p³ci
mêskiej, które urodzi³o siê w domu jego w dniu dwudziestego
drugiego miesi±ca lutego o godzinie szóstej wieczorem roku
bie¿±cego(...)".
Sam Fryderyk i jego matka wspominaj± kilkakrotnie w listach, ¿e nie
urodzi³ siê on 22 lutego, lecz 1 marca. Imiê Fryderyk mia³o pochodziæ
od ¶w. Fryderyka, imiê Franciszek od dziadka Chopina. Józef
Sikorski, muzyk i rówie¶nik Chopina, wspomina w swoim
"Wspomnieniu Szopena", ¿e Chopin jako dziecko p³aka³, gdy matka gra³a
na fortepianie, co do dzi¶ nale¿y do znanych anegdot o Chopinie.
Jako ma³e dziecko Fryderyk zasiada³ do fortepianu i gra³ zas³yszane
melodie. Dlatego rodzice zatrudnili nauczyciela, Wojciecha ¯ywnego z
Czech. Po pewnym czasie ma³y Fryderyk przewy¿szy³ zdolno¶ciami swego
nauczyciela. Fryderyk jednak zaprzyja¼ni³ siê z nim i po latach
dedykowa³ mu s³ynny Polonez As-dur. Nastêpnym nauczycielem Chopina by³
Wilhem Wac³aw Würfel urodzony w Czechach.
Pierwsze sukcesy
Fryderyka Franciszka Chopina
Maj±c 7 lat, w 1817 roku zadebiutowa³ jako kompozytor. Dedykowa³ wtedy
nieopusowany Polonez g-moll Wiktorii Skarbek i skomponowa³ Polonez
B-dur. Pierwszy za¶ publiczny wystêp Fryderyka odby³ siê w 1818 roku w
pa³acu Radziwi³³owskim. Prasa warszawska opisa³a go jako "ma³ego
Chopinka", "cudowne dziecko" i "drugiego Mozarta".
W dzienniku swym Aleksandra Tañska, siostra znanej wtedy autorki
Klementyny Hoffmanowej zanotowa³a w krótkiej relacji z
koncertu:
"By³o dosyæ
osób (...) W przeci±gu wieczora gra³ na fortepianie m³ody
Chopin, dzieciê w 8. roku, obiecuj±ce, jak twierdz± znawcy, zast±piæ
Mozarta".
W dniu 20 wrze¶nia 1818 roku Warszawê odwiedzi³a carowa Maria
Fiodorowna, której Chopin ofiarowa³ dwa swoje tañce polskie.
A Wójcicki wspomina, ¿e gdy ma³y Chopin grywa³ u ksiêcia
Konstantego, namiestnika warszawskiego podczas gry Marsza wojskowego
wznosi³ oczy w górê, ¿e ksi±¿ê go pyta³:
"Co tam patrzysz w
górê ma³y? Czytasz nuty na suficie?".
Pó¼niej Chopin otrzyma od cara pier¶cieñ z brylantem, a w
Pary¿u nawet propozycjê zostania nadwornym kompozytorem carskim.
Chopin sprzeda³ pier¶cieñ, a propozycjê odrzuci³. Nastêpnie Chopin w
latach 1823-1826 pobiera³ naukê w Liceum Warszawskim, gdzie pracowa³
jego ojciec. W tych latach zwiedzi³ spor± czê¶æ Polski. Spêdza³ wakacje
na dworze ks. Antoniego Radziwi³³a, w Szafarni i bywa³ u
przyjació³ mieszkaj±cych w odleg³ych miejscach Polski. Z
Szafarni wys³a³ swoje s³ynne listy - "Kuriery Szafarskie" do
rodziców bêd±ce parodi± "Kuriera Warszawskiego",
które os³awi³y sielankowe wakacje w Szafarni.
S³ynna jest równie¿ anegdota, mówi±ca ¿e zosta³ w
szkole niegdy¶ przy³apany na rysowaniu nauczyciela w czasie lekcji.
Obrazek tak zadziwi³ rysowanego, ¿e ten go pochwali³. Maurycy
Karasowski wspomina równie¿ anegdotê z tradycji rodzinnej, w
której Chopin pomóg³ guwernerowi uspokoiæ
ha³a¶liwych wychowanków. Zaimprowizowa³ im opowie¶æ, a potem
u¶pi³ wszystkich ³±cznie z guwernerem ko³ysank±. Gdy pokaza³ uroczy
widok siostrom i matce, obudzi³ wszystkich przera¼liwym akordem. Wraz z
siostr± Emili± Fryderyk pisa³ tak¿e dla zabawy wiersze i komedie.
Balzac wspomina³, ¿e Chopin mia³ zastraszaj±co prawdziwy dar
na¶ladowania kogo tylko zechcia³.
Wielu biografistów (np. Je¿ewska, Iwaszkiewicz, Willemetz)
przekonuje, ¿e Chopin by³ geniuszem uniwersalnym poniewa¿ posiada³
niezwyk³y talent literacki, czego dowodem s± jego s³ynne listy, a tak¿e
talent malarski i aktorski.
W latach 1826-1829 by³ studentem warszawskiej Szko³y G³ównej
Muzyki, bêd±cej czê¶ci± Konserwatorium, która zwi±zana by³a
z Uniwersytetem Warszawskim, gdzie podj±³ naukê harmonii i kontrapunktu
u profesora Józefa Elsnera.
Zosta³ zwolniony z przedmiotu instrumentu, poniewa¿ zauwa¿ono
nieprzeciêtny sposób i charakter gry Chopina. Okres ten
charakteryzuje siê zafascynowaniem muzyk± ludow±. Powstaj±
wówczas Sonata c-moll, przebojowe Wariacje B-dur op.2, Trio
g-moll i pierwsze Mazurki, oparte na motywach ludowych Rondo c-moll i
Rondo F-dur a la Krakowiak. W raporcie po trzecim roku nauki
Józef Elsner zapisa³:
"Trzecioletni
Szopen Fryderyk - szczególna zdatno¶æ, geniusz muzyczny".
W 1826 r. Chopin odbywa³ swoj± pierwsz± zagraniczn± podró¿
do Berlina i w 1829 r. do Wiednia. W 1826 r. spêdzi³ wakacje tak¿e w
Bad Reinertz (dzisiejsze Duszniki-Zdrój). Dziêki
Würflowi Chopin wszed³ w ¶rodowisko muzyków. W
Kärtnerthortheater dwa razy wykonywa³ Rondo a la Krakowiak i
Wariacje B-dur. Odnios³y one fenomenalny sukces w¶ród
publiczno¶ci. Nawet krytyka mimo zastrze¿eñ dotycz±cych jego gry (zbyt
ma³a si³a d¼wiêku) uzna³a kompozycje za nowatorskie.
Rozpoczêcie niezale¿nej
kariery kompozytorskiej
Lata 1829-1831 s± dla Chopina okresem pierwszej mi³o¶ci (do ¶piewaczki
Konstancji G³adkowskiej) i pierwszych ogromnych sukcesów
kompozytorskich. W li¶cie do swojego przyjaciela od dzieciñstwa Tytusa
Wojciechowskiego, Chopin nazywa Konstancjê idea³em. Powstaj±
wówczas Koncerty fortepianowe f-moll (opus 21) i e-moll
(opus 11).
W lipcu 1829 r., niezw³ocznie po ukoñczeniu studiów,
Fryderyk Chopin wraz z przyjació³mi wyje¿d¿a na wycieczkê do
Wiednia. Wystêpuje tam w Kärtnerthortheater, wykonuj±c wraz z
orkiestr± Wariacje op. 2 oraz Rondo a la Krakowiak op. 14. Koncert
zakoñczy³ siê sukcesem i uznaniem publiczno¶ci, a gra Chopina zosta³a
wysoko oceniona przez wiedeñskich krytyków, mimo pewnych
niedoci±gniêæ dotycz±cych si³y d¼wiêku.
W roku 1830, po raz pierwszy za granic±, wydano drukiem (oficyna
Tobiasa Haslingera) jedno z dzie³ twórcy, Wariacje na temat
Mozarta.
W dniu 2 listopada 1830 roku Chopin wyje¿d¿a z Warszawy do Kalisza,
gdzie spêdzi ostatni dzieñ w ojczy¼nie i gdzie do³±czy do niego Tytus
Wojciechowski. Przed wyjazdem ¿egna siê z Konstancj± G³adkowsk± i
wrêcza jej pier¶cieñ skrywany przez ni± a¿ do ¶mierci.
W dniu 5 listopada 1830 r. Chopin na zawsze opuszcza Polskê - wyje¿d¿a
z Kalisza i przez Wroc³aw udaje siê do Drezna. W Wiedniu s³yszy
¶piewan± niegdy¶ przez Konstancjê cavattinê Rossiniego i rozp³akuje
siê. Jedzie do Monachium i w koñcu udaje siê do Pary¿a. W czasie drogi
Chopin pisze dziennik (zwany "Dziennikiem stuttgarckim"),
który jest dokumentem przedstawiaj±cym zmiany jego duszy
podczas pobytu w Stuttgarcie, gdzie ogarnia go rozpacz z powodu upadku
powstania listopadowego.
Komponuje wtedy dramatyczn± Etiudê c-moll op.10 "Rewolucyjn±". Utwory
tego okresu wype³nione s± dramatyzmem i liryzmem, który z
wolna zastêpuje w twórczo¶ci Chopina beztrosk± ludyczno¶æ.
Lata dojrza³o¶ci
artystycznej
W Pary¿u Chopin zamieszkuje ma³e mieszkanie przy Boulevard
Poissonniere. Daje pierwszy z dziewiêtnastu publicznych
koncertów w Pary¿u (podczas 18 lat pobytu w tym mie¶cie).
Organizuje go Friedrich Wilhelm Kalkbrenner, s³awny pianista. Gra wtedy
Koncert e-moll i Wariacje na temat Don Juana (Wariacje B-dur). Koncert
osza³amia publiczno¶æ, w tym Franciszka Liszta. Krytyk Francois Fetis
zapowiada, ¿e Chopin odrodzi muzykê fortepianow±. Nastêpnego dnia
wydawcy przysy³aj± Chopinowi propozycje kupna utworów.
Chopin wiêc pêdzi ¿ywot wirtuoza, komponuj±c utwory, które
szybko staj± siê modne i podobaj±ce siê na salonach. Przyja¼ni siê z
wielu wybitnymi muzykami (Franciszek Liszt, Vincenzo Bellini, Hector
Berlioz), jest zapraszany na prywatne wystêpy nie jako muzyk, ale jako
go¶æ, nawet na sam dwór. Szybko wiêc przenosi siê do
Chaussee d'Antin, w modnej dzielnicy Pary¿a. Przyjaciele nazywaj± jego
mieszkanie Olimpem ze wzglêdu na daj±c± siê z stamt±d s³yszeæ bosk±
muzykê.
Z powodu nieciekawej sytuacji finansowej zaczyna dawaæ coraz wiêcej
lekcji fortepianu. Osza³amia go ogromna ilo¶æ propozycji. Chopin uczy³
miêdzy innymi ksiê¿niczkê de Noailles, ksiê¿nê de Chimay i de Beauvau,
baronow± Rothschild, hrabinê Peruzzi i Potock±. W¶ród
uczniów tak¿e wielkie talenty - Karolina Hartmann, Karol
Filtch, a tak¿e wierny przyjaciel Chopina Adolf Gutmann. Chopin jako
nauczyciel znany by³ z niezwyk³ych wymagañ i nerwowo¶ci.
W latach 1835-1846 Chopin porzuca karierê wirtuoza na rzecz
komponowania. Zaczyna ¿yæ ¿yciem polskiej emigracji, utrzymuj±c ¶cis³e
kontakty z g³ównymi intelektualistami polskimi (Adam
Mickiewicz, Julian Ursyn Niemcewicz, Cyprian Kamil Norwid).
Józef Bem prosi go o zaliczkê dla powstaj±cego Towarzystwa
Politechnicznego. Chopin go¶ci te¿ u siebie najbli¿szego przyjaciela z
lat dziecinnych, Jana Matuszyñskiego, który zamieszkuj±c u
Fryderyka, studiuje medycynê w Pary¿u. W 1842 roku umar³ na gru¼licê. U
Chopina bywa te¿ jego s³ynny przyjaciel, wielki pianista i kompozytor-
Julian Fontana.
W 1836 roku zarêcza siê z Mari± Wodziñsk±. By³a ona niezwykle
uzdolniona muzycznie i malarsko. Hrabina Teresa Wodziñska, matka Marii
zaczyna nazywaæ wtedy Chopina swym dzieckiem. W podziêce za darowane
Chopinowi kompozycje Marii przysy³a on Walca As-dur i
niektóre ze s³ynnych Pie¶ni. Ostatecznie jednak rodzina
sprzeciwi³a siê zwi±zkowi, uwa¿aj±c, ¿e Chopin jest zbyt chorowitym
kandydatem na mê¿a.
W 1836 roku Chopin faktycznie zaczyna powa¿nie chorowaæ na gru¼licê
(zdaniem prof. Wojciecha Cichego z AM w Poznaniu objawy wskazuj± na to,
¿e kompozytor móg³ cierpieæ przez ca³e ¿ycie na
mukowiscydozê i to w³a¶nie ta choroba by³a przyczyn± jego ¶mierci).
W 1837 roku Chopin poznaje starsz± od niego o 6 lat i dominuj±c± nad
nim George Sand i rzuca siê w ramiona "spe³nionej mi³o¶ci" (s³owa
George Sand), która jednak wkrótce zamienia siê w
nerwowy i chaotyczny zwi±zek.
Przodkiem George by³ król polski August II Mocny. Para
istnieje jednak jako zwi±zek jedynie w plotkach. W dziennikach Sand
opowiada, ¿e przez 9 lat przyja¼ni z Chopinem ¿y³a w klasztornym
celibacie. W li¶cie do Justyny Chopinowej Sand nazwie siê drug± matk±
Chopina. Uciekaj±c przed zazdro¶ci± by³ego kochanka George, udaj± siê
na Majorkê do Valldemossa, która wita ich okropn± pogod±, co
wiêcej w Hiszpanii trwa wojna, a choroba Chopina wzmaga siê.
Sand zabra³a swoje dzieci, które mia³y siê tam leczyæ (syn
Maurycy chorowa³ na reumatyzm) i uczyæ. Mieszkaj± tam tak¿e w by³ym
klasztorze. Tam po raz pierwszy Chopin pluje krwi±. Komponuje wtedy
Preludia op.28, z których Preludium Des-dur wspominane jest
przez Sand jako straszne. Wedle niej wspomina ona pamiêtny
wieczór, gdy podczas spaceru rozszala³a siê burza, a po
powrocie do domu Chopin zacz±³ pluæ krwi±.
Gdy Chopinowi siê poprawia, wracaj± do Francji. Sprowadzono wtedy cia³o
samobójcy z Neapolu, wielkiego ¶piewaka, Adolfa Nourrita.
Chopin gra w Marsylii podczas pogrzebu na organach. Pomimo i¿
instrument by³ roztrojony Chopin oszo³omi³ publiczno¶æ gran± na
organach pie¶ni± Schuberta.
W 1839 roku wracaj± do Francji. Fryderyk jest wówczas bardzo
chory, kaszl±c wypluwa ogromne ilo¶ci krwi. Mieszka w Nohant, w
posiad³o¶ci George Sand. Chwilowa poprawa zdrowia wnosi okres spokoju
do ¿ycia przyjació³, wkrótce jednak nastêpuje
ponowne pogorszenie.
George Sand napisa³a sporn± ksi±¿kê "Lukrecja Floriani", w
której wedle Liszta o¶miesza Fryderyka. Chopin odwzajemnia
tê zniewagê jedynie milczeniem, podczas gdy rodzina w Polsce jest
oburzona. Sand t³umaczy, ¿e nie opisuje w niej Fryderyka, jednak do
dzi¶ biografi¶ci Chopina maj± jedno zdanie na temat tej ksi±¿ki.
Pojawia siê wtedy znany rze¼biarz Auguste Clesinger. Sand zostaje jego
kochank±, ale po krótkim czasie Auguste wybiera
córkê, Solange. George wydziedzicza j±. Kiedy Fryderyk
zajmuje stanowisko w sprawie nieudanego ma³¿eñstwa Solange, pisarka
wpada w sza³ i zrywa z kompozytorem.
Okres przed rozstaniem z George Sand, a tak¿e po rozpadniêciu siê
zwi±zku, oraz pog³êbiaj±ca siê choroba odciskaj± g³êbokie piêtno na
twórczo¶ci i ¿yciu towarzyskim Chopina. Chopin wpada w
depresjê, która doprowadzi go do ¶mierci.
Ostatni okres ¿ycia
Po rozstaniu z George Sand Chopin popad³ w g³êbokie przygnêbienie,
które z pewno¶ci± przyspieszy³o jego ¶mieræ. Daje ostatni
koncert w Pary¿u. Dwa dni pó¼niej "Gazette Musicale"
przekonuj±c o nowatorsko¶ci "Ariela fortepianu" pisze:
"Chopina mo¿na zrozumieæ tylko
przez samego Chopina".
Ostatni± kobiet±, z któr± Chopin by³ zwi±zany, by³a jego
uczennica - Szkotka Jane Stirling, zwana "wdow± po Chopinie", z
któr± wyjecha³ po wybuchu rewolucji w Pary¿u w 1848 r. do
Anglii i Szkocji w bardzo wyczerpuj±c± jego si³y podró¿.
Wilgotny klimat Anglii i Szkocji oraz zamêczenie wizytami u angielskiej
arystokracji doprowadzi³y do szybszych postêpów choroby.
W dniu 16 listopada 1848 r. udzieli³ on na rzecz polskich
emigrantów ostatniego koncertu w Guildhall w Londynie. Gra³
przed królow± Wiktori±. Gra³ te¿ dla polskich
emigrantów jednak koncert ten pozosta³ niewys³uchanym z
powodu zbyt g³o¶nej orkiestry, z³ego stanu zdrowia Chopina i
nieciekawych warunków.
Chopin jest w coraz gorszym stanie. Pisze ostatnie dwa mazurki - f-moll
i g-moll. Zostan± one wydane dopiero w latach 50. XX wieku. Nie
opuszczaj± go jednak przyjaciele. Odwiedza go Adolf Gutmann, wielki
przyjaciel i malarz Eugene Delacroix, Marcelina Czartoryska,
Józef Cichowski, przyjaciel Wojciech Grzyma³a.
Chopin ma jednak problemy finansowe. Z tego powodu szkockie
przyjació³ki Chopina obdarowuj± go spor± sum± pieniêdzy, z
której godzi siê przyj±æ tylko czê¶æ. Jenny Lind organizuje
dla niego z muzykami paryskimi wieczór muzyki,
który podnosi Fryderyka bardzo na duchu. Chopin przeprowadza
siê na Chaillot 74 i zaprasza do siebie siostrê Ludwikê z rodzin±. Jest
coraz bardziej wyniszczony przez chorobê.
Mimo to postanawia siê znowu przenie¶æ ju¿ nie na d³ugo do mieszkania
na placu Vendome. Przed wyjazdem odwiedza go Hector Berlioz. S± to
s³ynne "dni przedostatnie", w które przybêdzie do niego
tak¿e Cyprian Norwid.
Zmar³ o godzinie 2 w nocy, 17 pa¼dziernika 1849 roku, w otoczeniu
najbli¿szych osób (Delfina Potocka, ks. Je³owicki, Wojciech
Grzyma³a, Ludwika Jêdrzejowiczowa), z którymi by³ zwi±zany
przez wiêkszo¶æ swego ¿ycia w Pary¿u.
Ostatnie dni sta³y siê tematem legendarnym w sztuce - opisa³ je Norwid
w s³ynnym "Fortepianie Szopena", ostatnie chwile namalowa³ tak¿e Teofil
Kwiatkowski. ¦mieræ Chopina opisuje bardzo dok³adnie ksi±dz Aleksander
Je³owicki. Wedle niego umar³ on na chwilê po udzieleniu ostatniego
namaszczenia. Ostatnimi s³owami mia³y byæ:
"Jestem ju¿ u ¼ród³a
szczê¶cia".
Relacja Je³owickiego opisana w li¶cie do Ksawery Grocholskiej jest
jednak uwa¿ana za ma³o prawdziw±. Nabo¿eñstwo ¿a³obne zosta³o dokonane
w ko¶ciele ¦w. Magdaleny. Zosta³ pochowany na cmentarzu Père
Lachaise w Pary¿u, na jego pro¶bê, na pogrzebie wykonano Requiem d-moll
Mozarta, a tak¿e jego Marsz ¯a³obny. Jego serce zosta³o sprowadzone do
ko¶cio³a ¶w. Krzy¿a w Warszawie. Robert Schumann powiedzia³ po ¶mierci
Chopina:
"Dusza muzyki
przelecia³a nad ¶wiatem".
Kalendarium:
- 1810 – narodziny
- 1817 – pierwsza próba kompozytorska,
gdy Chopin mia³ 7 lat
- 1818 – pierwszy wystêp estradowy
- 1823 – rozpoczêcie nauki kompozycji u Elsnera
- 1826 – studia w Szkole G³ównej Muzyki
- 1829 – wizyta w Wiedniu
- 1830 – drugi wyjazd z Polski do Wiednia
- 1831 – przyjazd do Pary¿a
- 1835 – zarêczyny z Mari± Wodziñsk± (Walc As-dur)
- 1836 – spotkanie z George Sand
- 1837 – zerwanie z Wodziñsk±
- 1838 – zwi±zek z George Sand, wyjazd na Majorkê,
praca nad 24 Preludiami
- 1839 – powrót do Francji, powstaje
Sonata b-moll
- 1844 – umiera ojciec Chopina
- 1845 – k³ótnie z George i choroba
Fryderyka nasilaj± siê
- 1847 – zerwanie z George
- 1848 – wyjazd z Jane Stirling do Anglii i Szkocji
- 1849 – ¶mieræ.
Dorobek
twórczy i styl
Chopin do dzi¶ uwa¿any jest za najwiêkszego kompozytora polskiego. Sam
podczas ka¿dego sukcesu dziwi³ siê tylko. Gdy gazety pisa³y, ¿e jak z
Mozarta Niemcy, tak z Chopina Polacy bêd± dumni, Chopin nazywa³ to
nonsensem. Z tej przyczyny Paderewski uwa¿a³, ¿e Chopin naprawdê nie
zdawa³ sobie sprawy ze swojej wielko¶ci. Choæ Fryderyk Chopin zaliczany
jest do epoki romantyzmu, sam nie cierpia³ romantyzmu, powszechnie
rozumianego jak to proponowali Hector Berlioz, Franciszek Liszt,
Beethoven, Richard Wagner, czy choæby Piotr Czajkowski.
Sam Chopin nie inspirowa³ siê ¿adnymi kompozytorami swojego czasu. Za
geniuszy muzyki uwa¿a³ tylko Mozarta i Bacha. W akcie umi³owania
Mozarta napisa³ "Wariacje B-dur", Bacha - Fugê a-moll. Jego jedynym
uk³onem w stronê epoki romantyzmu by³y ballady F-dur i g-moll,
skomponowane wedle samego kompozytora na temat "Jeziora ¦wite¼" i
"¦witezianki" Mickiewicza.
Od pocz±tku komponowania w wieku 7 lat Chopin inspirowa³ siê niemal
wy³±cznie tematami polskimi. Szczególnie zajmowa³y go
polskie tañce ludowe - mazurki, oberki, polonezy i kujawiaki,
których elementy zawar³ w s³ynnych Polonezach i Mazurkach.
Ze wzglêdu szczególnie na te dzie³a niektórzy
krytycy jego muzyki uwa¿ali, ¿e stworzy³ nowe tempo i nieznan± w
romantyzmie melodykê.
Chopin mówi³, ¿e przy graniu mazurków wa¿ne jest
zachowanie tempa Rubato, którego mia³ byæ twórc±.
Nie ma jednak definicji tego tempa, ani rzetelnego przyk³adu. Wedle
s³ynnych pianistów i znawców muzyki Chopina
najdogodniejsz± metod± gry Chopina jest tak zwana "Metoda Chopina"
prof. Harry'ego Neuhausa.
W sprawie polsko¶ci jego muzyki nie ma ¿adnych w±tpliwo¶ci, i¿ by³a ona
niemal w ka¿dej kompozycji wyra¼nie akcentowana (nawet w takich
kompozycjach jak Barkarola) - Ignacy Jan Paderewski powiedzia³ w setn±
rocznicê urodzin Chopina:
"(...)
Zabraniano nam S³owackiego, Krasiñskiego, Mickiewicza. Nie zabroniono
nam Chopina. A jednak w Chopinie tkwi wszystko, czego nam wzbraniano:
barwne kontusze, pasy z³otem lite, posêpne czamarki, krakowskie
rogatywki, szlacheckich brzêk szabel, naszych kos ch³opskich po³yski,
jêk piersi zranionej, bunt spêtanego ducha, krzy¿e cmentarne,
przydro¿ne wiejskie ko¶ció³ki, modlitwy serc stroskanych,
niewoli ból, wolno¶ci ¿al, tyranów przekleñstwo i
zwyciêstwa radosna pie¶ñ(...)". Chopin i Liszt jako
pierwsi upowszechnili Nokturny.
Fryderyk Chopin wykonywany
Od 1927 roku odbywa siê w Polsce Miêdzynarodowy Konkurs Pianistyczny
im. Fryderyka Chopina, najstarszy na ¶wiecie monograficzny konkurs
muzyczny, którego inicjatorem by³ Jerzy ¯urawlew. Nagrodzi³
on jednych z najlepszych interpretatorów muzyki Chopina i w
ogóle fortepianowej. Odbywaj± siê tak¿e festiwale muzyki
Chopina w Warszawie, Valldemossie, Genewie, Dusznikach, Pary¿u,
Gandawie i wielu innych.
W¶ród najwiêkszych wykonawców muzyki Chopina s±:
- Vladimir de Pachmann, Raoul Pugno, Ignacy Jan Paderewski,
Moriz Rosenthal, Siergiej Rachmaninow, Alfred Cortot, Ignaz Friedman,
Raul Koczalski, Artur Rubinstein, Mieczys³aw Horszowski, Henryk
Sztompka, Claudio Arrau, Vladimir Horowitz, Vlado Perlemuter, Dymitr
Szostakowicz, W³adys³aw Szpilman, Jan Ekier, Dinu Lipatti, Halina
Czerny-Stefañska, Regina Smendzianka, Adam Harasiewicz, Vladimir
Ashkenazy, Martha Argerich, Maurizio Pollini, Murray Perahia, Krystian
Zimerman, Janusz Olejniczak, Evgeny Kissin, Mateusz Kowalski, Rafa³
Blechacz.
- Jan Ekier by³ redaktorem naczelnym pomnikowego wydania
fonograficznego dzie³ wszystkich Chopina, w których
wystêpuj± wykonania najlepszych polskich pianistów XX wieku.
Nagrañ dokonano w latach 50. i 60. XX wieku.
- Chopin odrodzi³ muzykê fortepianow±, bowiem jeszcze w wieku
XIX inspirowaæ siê nim bêd± silnie impresjoni¶ci pianina - Claude
Debussy i Eric Satie.
- Muzyka Chopina znajdzie te¿ swoje odbicie w muzyce Wagnera,
Wieniawskiego, Saint-Saënsa i wielu innych wielkich
kompozytorów.
Pomniki w Polsce i na
¶wiecie:
- Pomnik Chopina w Dusznikach
* Pomnik Chopina w Miêdzyzdrojach
* Pomnik Chopina w £azienkach Królewskich w Warszawie; jego
replika w skali 1:1 znajduje siê w Hamamatsu w Japonii
* Pomnik Chopina w Szanghaju w Chinach
* Pomnik Chopina w Tiranie w Albanii
* Pomnik Chopina we Wroc³awiu
* Pomnik Chopina w ¯elazowej Woli.
Obiekty nosz±ce imiê
Fryderyka Chopina:
- 3784 Chopin - planetoida o ¶r. 28,5 km
* Port Lotniczy im. Fryderyka Chopina w Warszawie
* Drobnicowiec „Fryderyk Chopin”
* ¿aglowiec „Fryderyk Chopin”.
Chopin w popkulturze
Nagrody Akademii Fonograficznej - "Fryderyki"
Odwo³uj±ce siê do imienia Chopina Nagrody Akademii Fonograficznej -
"Fryderyki", które zaczêto przyznawaæ w 1995 roku, mia³y byæ
polskim odpowiednikiem nagrody Grammy. Zamiar ten jednak siê nie
powiód³, bo w zwi±zku z zapa¶ci± w polskiej bran¿y
fonograficznej stacje telewizyjne wycofa³y siê z transmitowania gali,
na której je wrêczano.
W 2006 r. po raz pierwszy nie odby³a siê ceremonia wrêczenia tych
nagród. Listê ich zdobywców og³oszono jedynie w
internecie.
Piosenka Gazebo
I like Chopin w³oskiego piosenkarza Paula Mazzoliniego (Gazebo) w 1983
r. wspiê³a siê na listy przebojów w ca³ej Europie. Chocia¿
Mazzolini ¶piewa³ o muzyce Chopina, fortepianowy motyw który
przewija siê w piosence, nie jest kompozycj± Polaka.
Przebój Gazebo nadal jest nadawany przez komercyjne
rozg³o¶nie, choæ najczê¶ciej jako cover w wykonaniu duetu Modern
Talking. Pocz±tek piosenki mia³ nastêpuj±ce s³owa po angielsku:
Remember
that piano
So delightful unusual
That classic sensation
Sentimental confusion
Used to say I like Chopin
Love me now and again.